W dzisiejszych czasach niezwykle nasiliło się zjawisko handlu na odległość, szczególnie pomiędzy konsumentami a przedsiębiorcami. Jednocześnie, dynamicznie rozwijająca się gałąź transportu drogowego sprzyja również przesyłowi przesyłek pomiędzy przedsiębiorcami. Niezależnie od powyższego rozróżnienia, w każdym przypadku gdy przedmiotem transportu będzie przewóz rzeczy, zastosowanie znajdą przepisy ustawy prawo przewozowe lub Konwencji CMR.
Niejednorodnie jednak kształtuje się odpowiedzialność przewoźnika z różnych tytułów. Zasadą jest, że przewoźnik ponosi odpowiedzialność na podstawie ryzyka, natomiast odpowiedzialność ta rozciąga się na utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia przesyłki do przewozu, aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki. Ustawa prawo przewozowe zawiera aż trzy rozdziały dotyczące różnych zasad odpowiedzialności, co wynika z różnych płaszczyzn dotyczących sfery przewozowej – przewóz osób, przewóz rzeczy oraz z innych tytułów. Do tego dochodzą jeszcze kwestie ponoszenia odpowiedzialności przez spedytora za winę w wyborze i zasady ogólne odpowiedzialności cywilnej.
W niniejszym artykule należy skoncentrować się jednak nad przedmiotem odpowiedzialności za załadunek oraz zabezpieczenie przesyłki.
Spis treści
Zasady odpowiedzialności za szkodę wynikającą z załadunku
Art. 72 i art. 65 ust. 3 prawa przewozowego jest o tyle specyficzny, że normuje on odpowiedzialność nie tyle przewoźnika, lecz w stosunku do niego. Główną zasadą jest zatem to, że przewoźnik nie odpowiada za załadunek i rozładunek, która to odpowiedzialność jest przeniesiona na nadawcę.
Jednakże nie można rozpatrywać tego stanu rzeczy w oderwaniu od zasad ogólnych prawa zobowiązań, w których przecież widocznym aspektem jest zasada współdziałania wierzyciela i dłużnika przy wykonywaniu świadczenia. A zatem, zgodnie z art. 65 ust. 3 pkt 4 prawa przewozowego oraz zgodnie z art. 17 ust. 4 lit. c) Konwencji CMR odpowiedzialność przewoźnika jest wyłączona, gdy szkoda na przesyłce powstała podczas załadunku. Zgodnie ze wskazanymi przepisami przewoźnik nie musi udowadniać, że szkoda powstała właśnie podczas nieprawidłowego załadowania towaru. Jest wystarczające, aby uprawdopodobnił tę okoliczność.
Na osobie uprawnionej ciąży obowiązek wskazania, że szkoda powstała z innej przyczyny, za którą odpowiada przewoźnik. Z reguły jest to trudne. Inaczej ma się w sytuacji, gdy kierowca (a więc de facto przewoźnik) przystąpi do pomocy w załadunku. To wskazuje na fakt, że poprzez czynności konkludentne przewoźnik przystąpił do załadunku. Jednakże, nie należy tych faktów analizować w oderwaniu od stanu faktycznego i ścisłych okoliczności sprawy – może się tak zdarzyć, że obowiązek zabezpieczenia przesyłki powstanie już na przewoźniku w chwili załadunku – o czym traktować będzie dalsza część niniejszego artykułu.
W doktrynie prawa przewozowego wskazuje się, że nadawca ponosi odpowiedzialność nawet w sytuacji, gdy działał w dobrej wierze, z należytą starannością i nie ponosi winy. Sam przepis wprowadza odpowiedzialność o charakterze absolutnym, bowiem nadawca może się uwolnić od odpowiedzialności tylko poprzez wskazanie, że jego działanie albo zaniechanie zostało wywołane zawinionym zachowaniem się przewoźnika.
Co więcej, odpowiedzialność nadawcy dotyczy także samego przewoźnika i jego mienia. Z przepisów wynika bowiem, że za uszkodzenie mienia spowodowane czynnościami ładunkowymi odpowiedzialność ponosi odpowiednio nadawca lub odbiorca.
Zasady odpowiedzialności za szkodę wynikającą z zabezpieczenia przesyłki
Od samego załadunku towaru i rozmieszczeniu go w samochodzie należy odróżnić jego zabezpieczenie na czas przewozu. Przepisy zarówno krajowe, jak i Konwencja CMR milczą w tej kwestii.
Przyjęło się, tradycyjnie, że obowiązek zabezpieczenia towaru spoczywa na przewoźniku. Ten obowiązek wywodzi się z ogólnego obowiązku pieczy nad przesyłką przewoźnika w trakcie drogi. Wcześniej wspomniano także, że odpowiedzialność przewoźnika rozciąga się na etap samego przewozu rzeczy. Owa piecza nad przesyłką obejmuje m.in. dbałość o to, by towar podczas drogi nie przemieszczał się w przestrzeni ładunkowej, co może spowodować jego zniszczenie.
Ciekawie orzekł Sąd Okręgowy w Szczecinie w wyroku z dnia 3 lutego 2017 r. w sprawie o sygnaturze akt VIII Ga 32/16. W uzasadnieniu, Sąd Okręgowy wskazał, że nawet jeśli ustawowe zasady ponoszenia odpowiedzialności przez nadawcę są jednoznaczne, to w przypadku, gdy w umowie strony ustaliły, że również przewoźnik odpowiada za prawidłowe zabezpieczenie ładunku podczas transportu, to decydujące znaczenie ma postanowienie umowy. Trzeba wskazać, że mimo iż ustawa przenosi obowiązki dochowania staranności przy załadunku na dającego zlecenie, to nie zawsze przewoźnik zostanie zwolniony z tej odpowiedzialności, która może rozciągać się także na zabezpieczenie towaru podczas przewozu już w trakcie jego załadunku. Takie postanowienia umowne w obrocie są bardzo częste – i, jak pokazuje praktyka – mogą przeważyć o zasadach odpowiedzialności.
Podsumowanie
Powyższy artykuł można podsumować konstatacją, że, co do zasady, odpowiedzialnym za szkodę przy załadunku jest nadawca. Prawnicy Kancelarii TMH prowadzą szereg postępowań dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z załadunkiem lub zabezpieczeniem przesyłki. Nasi adwokaci oraz radcowie prawni udzielają w tym zakresie porad, wskazując Klientom na mocne oraz słabe strony przedstawianej przez nich sprawy.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Jagienka Jaracz-Wilk
Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.