Postępowanie rozwodowe jest długotrwałe oraz skomplikowane pod względem dowodowym. Trzeba pamiętać, iż głównym celem postępowania rozwodowego jest ustalenie przez Sąd, czy zaistniała podstawowa przesłanka uprawniająca do orzeczenia rozwodu: trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego między stronami. Dowody w sprawie rozwodowej służyć mają przy tym wykazaniu również innych okoliczności podnoszonych przez strony. W niniejszym artykule zostanie szczegółowo omówione zagadnienie związane z postępowaniem rozwodowym.
Spis treści
Dowody – charakterystyka ogólna
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zgodnie z ustawą z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej: „k.p.c.”), przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla sprawy. Fakty powszechnie znane, przyznane, jak również znane Sądowi z urzędu nie wymagają przeprowadzania dowodu.
Podstawowym katalogiem dowodów w myśl k.p.c. są dokumenty urzędowe i prywatne, zeznania świadków i stron, opinia biegłego, oględziny, badanie krwi oraz pozostałe dowody, tj. zapis obrazu – zdjęcia, zapis dźwięku – nagrania oraz zapis obrazu i dźwięku – filmy. Należy wskazać, że katalog środków dowodowych nie jest katalogiem zamkniętym w związku z czym wraz z rozwojem techniki będą pojawiać się kolejne możliwości do przedstawienia dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Następnie po przeprowadzeniu całego postępowania Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania.
Postępowanie rozwodowe
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: „k.r.o”), Sąd może orzec rozwód, jeżeli między stronami doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. W związku z tym w postępowaniu Sąd ustala okoliczności dotyczące rozkładu pożycia stron. Ponadto w wyroku rozwodowym Sąd może orzec:
- czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia,
- o alimentach, które jeden z małżonków będzie zobowiązany płacić na małoletnie dzieci stron,
- rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi i kontaktach z nimi,
- jeśli strony zamieszkują wspólnie, Sąd rozstrzyga o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania (o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie szerzej w artykule Wspólne mieszkanie po rozwodzie – regulacje prawne i opłaty),
- wyjątkowo Sąd może orzec o eksmisji małżonka oraz o podziale majątku wspólnego stron.
Dowody w sprawie rozwodowej mają na celu udowodnienie twierdzeń podnoszonych przez strony. Oznacza to, że jeżeli w pozwie rozwodowym jedna ze stron żąda ustalenia, że winę za rozkład pożycia małżeńskiego ponosi jej małżonek, ma obowiązek przedstawić wszelkie dowody na poparcie swoich twierdzeń. Wskazać należy, iż jeżeli strony nie mają wspólnych małoletnich dzieci, Sąd może ograniczyć postępowanie rozwodowe jedynie do przesłuchania stron.
Jakie są dowody w sprawie rozwodowej?
Jak zostało wskazane, katalog dowodów w postępowaniu rozwodowym jest otwarty. Niemniej jednak w tym miejscu zostaną przedstawione najważniejsze dowody, które są przeprowadzane przez Sąd. Należą do nich:
Przesłuchanie stron
Przesłuchanie stron jest najważniejszym dowodem w sprawach o rozwód. To właśnie małżonkowie są najlepszym źródłem informacji o małżeństwie oraz o przyczynach jego rozpadu. W sprawie o rozwód przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron jest obligatoryjne oraz przeprowadzane przez Sąd z urzędu.
Jak wskazano, jeśli strony nie mają wspólnych małoletnich dzieci, to w zasadzie może być to jedyny dowód, który zostanie przeprowadzony podczas rozwodu. W praktyce jednak strony często przerzucają się odpowiedzialnością za winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego oraz zupełnie inaczej przedstawiają okoliczności faktyczne dotyczące małżeństwa, czego konsekwencją jest obowiązek całościowego prowadzenia postępowania dowodowego przez Sąd.
Zeznania świadków
Powoływane przez strony dowody w sprawie rozwodowej to najczęściej świadkowie. Faktem jest rodzina czy sąsiedzi częstokroć dysponują znaczną wiedzą dotyczącą małżeństwa stron. Strony uważają, że przedstawienie większej ilości świadków korzystniej wpływa na ich pozycję procesową, jednakże w praktyce wcale tak nie jest, gdyż Sąd bada ich wiarygodność oraz źródło wiedzy w sprawie, tj. czy są bezpośrednimi świadkami zdarzenia, czy też wiedzę o nich posiadają od małżonków.
Świadkiem w sprawie rozwodowej może być w zasadzie każdy. Sąsiedzi, przyjaciele małżonków, pracodawcy. Co do zasady może być to również rodzina, jednakże z pewnymi ograniczeniami. Niedopuszczalne jest bowiem powołanie świadka małoletniego, który nie ukończył 13 lat oraz zstępnego strony, który nie ukończył 17 lat. Świadkiem nie może być również osoba, która nie jest zdolna do postrzegania lub do komunikowania się, wojskowi lub urzędnicy zobowiązani do zachowana tajemnicy informacji niejawnych, jak również mediator sądowy.
Świadek będący wstępnym bądź zstępnym ma prawo do odmowy składania zeznań, podobnie jak rodzeństwo czy przysposobieni. Wynika to bezpośrednio z przepisów k.p.c. Świadkowie mają również prawo odmowy odpowiedzi na pytanie w przypadku, gdyby odpowiedź na nie mogłaby narazić jego lub bliską dla niego osobę na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z naruszeniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Dokumenty prywatne
Dokument prywatny jest dowodem tego, że osoba która go podpisała złożyła oświadczenie o takiej treści. W sprawach rozwodowych takimi dokumentami są np. listy, faktury czy rachunki. Dokumentami takim będzie niemniej także wiadomości e-mail i SMS-y.
Dokumenty urzędowe
Dokumenty urzędowe są dowodem tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. W praktyce mają one bardzo dużą moc dowodową, bowiem korzystają z domniemania prawdziwości oraz zgodności z prawdą. W sprawie rozwodowej dokumentami jest akt małżeństwa, akty urodzenia dzieci (jeśli np. małżonek dochodzi alimentów na małoletnie dzieci stron), protokoły interwencji policji, dokumentacja medyczna, w tym obdukcja lekarska, wywiad środowiskowy, jak również Niebieska Karta czy też prawomocny wyrok w sprawie karnej np. o znęcanie.
Opinie biegłych specjalistów
Sąd powołuje biegłego, jeżeli w sprawie zachodzi konieczność uzyskania wiadomości specjalnych. W sprawie rozwodowej biegli powoływani przez Sąd to zwykle biegli z zakresu medycyny oraz psychologii. Gdy w sprawie są małoletnie dzieci, przeprowadzany jest także dowód z opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów.
Inne środki dowodowe
Katalog innych środków dowodowych jest otwarty, jednakże wśród nich można wskazać nagrania dźwiękowe, filmy, zdjęcia. Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach Sąd może ograniczyć możliwość skorzystania z tego typu dowodu, co ma miejsce w sytuacji, gdy dowody te zostaną uzyskane niezgodnie z prawem.
Podsumowanie
W niniejszym artykule zostały omówione najważniejsze dowody w sprawie rozwodowej. Należy jednak przypomnieć, że katalog ten jest otwarty. Wraz z rozwojem techniki katalog tych środków będzie się sukcesywnie poszerzał.
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszej kancelarii w zakresie spraw o rozwód w Rzeszowie. Bezpośredni kontakt z biurem kancelarii - tel. 570 420 373 lub e-mail kancelaria@ktmh.pl. Biura naszej kancelarii znajdują się w Rzeszowie i Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Jagienka Jaracz-Wilk
Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.