Frankowicze, jak popularnie nazywa się posiadaczy kredytów we frankach szwajcarskich, od kilku lat prowadzą sądową „walkę” z bankami, które tych kredytów udzielały. W 2020 r. można było zaobserwować zwiększone zainteresowanie z ich strony dochodzeniem swoich roszczeń i kierowaniem spraw na drogę postępowania sądowego. W 2021 r. najprawdopodobniej jeszcze więcej osób będzie próbowało uregulować swoją sytuację związaną z kredytem we frankach. Wynika to z dwóch ważnych wydarzeń. Pod koniec 2020 r. Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego Jacek Jastrzębski zaproponował bankom, by te proponowały frankowiczom, będącym ich klientami, ugody. Jednocześnie, 21 marca tego roku (2021) z pytaniami dotyczącymi konstrukcji umów zmierzy się Sąd Najwyższy, który ma wydać uchwałę ujednolicającą orzecznictwo sądów powszechnych.
Ugody z bankami
Ugody, co do zasady, mają „pogodzić” dwie strony konfliktu. Jednakże, rozwiązanie zaproponowane przez przewodniczącego KNF 8 grudnia 2020 r. prawdopodobnie nie będzie satysfakcjonujące ani dla kredytobiorców, ani dla banków. Celem zawartej ugody, miałoby być bowiem, co do zasady, przeliczenie kredytu we frankach tak, jakby kredyt ten od początku był kredytem złotowym oprocentowanym według odpowiedniej stopy WIBOR powiększonej o stosowaną historycznie dla takich kredytów marżę. Oznacza to, że wartość udzielonego kredytu byłaby przeliczana jakby w momencie zawierania umowy dotyczyła ona kredytu w złotówkach, ale, co istotne, zastosowane zostanie właściwe dla tamtego czasu oprocentowanie, które będzie znacznie wyższe od tego posiadanego w kredycie walutowym.
Pokreślić należy, że o ile zaproponowanie przez KNF jakiegoś rozwiązania dla frankowiczów i banków, jest na pewno potrzebne, to jednak propozycja ta nie spełni oczekiwań większości kredytobiorców. W praktyce bowiem rozwiązanie takie wywoła jedynie niewielkie odciążenie finansowe dla kredytobiorców. Dlatego też, w dalszym ciągu frankowicze mogą liczyć na znacznie większe korzyści kierując sprawę na drogę postępowania sądowego. Zarówno „odfrankowienie”, jak i nawet często korzystniejsze unieważnienie umowy kredytowej wywoła znacznie większe korzyści dla osób posiadających kredyt w walucie szwajcarskiej. Szczególnie, że pod koniec marca z pytaniami dotyczącymi konstrukcji umów zmierzy się Sąd Najwyższy, który ma wydać uchwałę ujednolicającą orzecznictwo sądów powszechnych. Dodatkowo, koszty procesowe w sprawach frankowych są stosunkowo niewielkie w porównaniu do możliwych do uzyskania korzyści.
Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie kredytów frankowych
W styczniu 2021 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Małgorzata Manowska, wystąpiła z wnioskiem o rozpatrzenie przez Sąd Najwyższy rozbieżności w wykładni przepisów prawa występujących w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego w sprawach związanych z kredytami indeksowanymi oraz denominowanymi do waluty obcej. Posiedzenie całego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego wyznaczono na dzień 25 marca 2021 r.
To, jak ważna będzie ta uchwała, potwierdza skład sędziowski, który rozstrzygnie tę kluczową dla frankowiczów kwestię. Co do zasady, Sąd Najwyższy orzeka w składzie trzyosobowym, rzadziej w siedmioosobowym, natomiast tylko wyjątkowo w składzie całej Izby.
Sześć pytań skierowanych do Izby dotyczy najważniejszych spornych kwestii prawnych w procesach frankowiczów z bankami. Pierwsze pytanie dotyczy określenia kursu waluty obcej w przypadku, gdy zapisy umowy w tym zakresie zostały uznane za niedozwolone postanowienia umowne. Wydawać by się mogło, że kwestia ta została rozstrzygnięta, gdyż nawet Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z października 2019 r. wskazał, że usuniętych z umowy klauzul abuzywnych nie można zastępować przepisami prawa krajowego o charakterze ogólnym, we wniosku jednak powołano sprzeczne orzeczenia sądów polskich w tym zakresie. Jeśli odpowiedź na pierwsze pytanie będzie przecząca, niezbędne stanie się udzielenie odpowiedzi na dwa kolejne pytania, dotyczące tego, czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie.
Czwarte pytanie ma jednoznacznie wyjaśnić w jaki sposób należy dokonać rozliczenia nieważnej umowy kredytowej. W tym zakresie funkcjonują aktualnie dwa odrębne stanowiska, pierwsze z nich wskazuje, że każdej ze stron umowy przysługuje własne roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (tzw. teoria dwóch kondykcji), drugie natomiast, że między stronami umowy kredytowej występuje jedno roszczenie, przysługujące tej stronie, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość (tzw. teoria salda).
Pytanie piąte związane jest z przedawnieniem roszczeń dotyczących kredytu frankowego. Dotyczy tego, czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty.
Ostatnie, szóste pytanie, to jedna z najbardziej kluczowych dla kredytobiorców kwestii. Odpowiedź na nie ma rozstrzygnąć czy bankom przysługuje roszczenie za korzystanie przez kredytobiorcę z udostępnionego kapitału w przypadku unieważnienia zawartej umowy kredytowej.
Podsumowanie
Niezależnie od tego, jakie będą udzielone odpowiedzi na zadane pytania, podjęcie uchwały Sądu Najwyższego w tych kluczowych dla postępowań frankowych kwestiach, wydaje się niezbędne by ujednolicić orzecznictwo. O ile bowiem coraz częściej zapadają korzystne wyroki dla frankowiczów, o tyle w postępowaniach dotyczących kredytów we frankach nadal zapadają od czasu do czasu sprzeczne wyroki. Jednocześnie, na ten moment wydaje się, że postępowanie sądowe jest cały czas najkorzystniejszą drogą postępowania dla posiadaczy kredytów frankowych.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Julia Bonusiak
Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.
