Pierwsze miesiące 2020 roku zdominował temat nowej jednostki chorobowej spowodowanej koronawirusem z Wuhan w Chinach. Patogen rozprzestrzeniający się po całym świecie dotarł się do południowo wschodniej Azji, a także do USA oraz do Europy Zachodniej. Władze dużych państw zachodu takich jak Francja, Niemcy, ale przede wszystkim Włochy już teraz borykają się z problemem dynamicznego rozprzestrzeniania się koronawirusa SARS-CoV-2 i spowodowanej nim choroby COVID-19. W dzisiejszym artykule postaram się przybliżyć co wspólnego może mieć nowy rodzaj niebezpiecznego patogenu z imprezami turystycznymi, zwłaszcza w popularnych kierunkach urlopowych Polaków.
Spis treści
Prawa podróżnego związane z nową ustawą o imprezach turystycznych
W pierwszej kolejności wypada jednak przybliżyć genezę regulacji, o której będzie mowa w niniejszym wpisie. Ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych jest ustawą stosunkowo młodą (weszła bowiem w życie w dniu 01 lipca 2018 roku) i jest ona próbą dostosowania przepisów krajowych do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 25 listopada 2015 r. o nr 2015/2302 w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych. Dyrektywy, inaczej niż rozporządzenia, wydawane przez organy Unii Europejskiej to akty prawne, które wymagają implementacji (wdrożenia) w przepisy krajów członkowskich, w drodze ustawodawczej. W zasadzie polska ustawa o imprezach turystycznych jest uszczegółowieniem norm kierunkowych i ogólnych reguł zawartych w Dyrektywie 2015/2302, których celem było sprostanie wymogom nowoczesnej turystyki, z uwzględnieniem dynamiki zmian zachodzących na rynku usług turystycznych. Efektem działań ustawodawczych zarówno organów UE jak i polskiego parlamentu jest ustawa, która w sposób znaczący promuje i ochrania prawa podróżnego w stosunku do organizatorów imprez turystycznych.
Jednym z obszarów poddanych regulacji w stosunku podróżny – organizator wycieczki są obowiązki informacyjne, oraz co najważniejsze – umowy o udział w imprezie turystycznej. Jako imprezę turystyczną ustawa podaje „połączenie” co najmniej dwóch różnych rodzajów usług turystycznych na potrzeby tej samej podróży lub wakacji. Natomiast usługami turystycznymi są między innymi przewóz pasażerów, zakwaterowanie w celach innych niż pobytowe, wynajem pojazdów samochodowych, lub inne usługi świadczone podróżnym. Interpretacja imprezy turystycznej jest więc szeroka, w zasadzie będziemy mieli z nią do czynienia zawsze, gdy biuro podróży zorganizuje przejazd do konkretnego miejsca, zapewni zakwaterowanie lub atrakcje na miejscu pobytu.
Umowa o udział w imprezie turystycznej, rządzi się odrębnymi regulacjami, których celem jest ochrona słusznych interesów podróżnego oraz samego organizatora imprezy turystycznej. Sztandarowym uprawnieniem podróżnego wynikającym z ustawy o imprezach turystycznych jest jego prawo do odstąpienia od umowy.
Rezygnacja z wykupionej wycieczki i zwrot pieniędzy
W prostych słowach ujmując, ustawowe prawo do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej to nic innego jak prawo do rezygnacji z wykupionej wycieczki. W ramach art. 47 ustawy o imprezach turystycznych przewidziano szereg sytuacji, w których podróżny może odstąpić od umowy, oraz główną zasadę możliwości odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem. W niektórych sytuacjach przewidziana będzie konieczność zapłaty tzw. odstępnego, czyli de facto uiszczenia na rzecz organizatora imprezy kosztów, które on już poniósł w związku z przygotowaniem wycieczki dla podróżnego.
Ponadto we wspomnianym już art. 47 w ustępie 4 ustawodawca polski przewidział możliwość odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej przez podróżnego przed jej rozpoczęciem bez ponoszenia opłaty za odstąpienie (odstępnego) w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Istotne jest także to, że podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej bez możliwości odszkodowania lub zadośćuczynienia.
W tym momencie, najważniejszym aspektem omawianego dzisiaj zagadnienia jest fakt, że ustawodawca, bazując na Dyrektywie 2015/2302, dokonał przeniesienia zasad wyrażonych przez organy unijne na grunt polski. Istota tych zasad wyrażana jest najczęściej w preambułach do aktów normatywnych (dyrektyw i rozporządzeń), a zatem poprzez „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności” należy rozumieć na przykład działania wojenne, inne poważne problemy związane z bezpieczeństwem, czy wreszcie znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży.
W kontekście ostatnich wydarzeń we włoskich regionach Alp, takich jak Lombardia, Piemont czy Południowy Tyrol, a także w Szwajcarii, południowych Niemczech, czy już teraz nawet Austrii, będących najchętniej wybieranymi kierunkami zimowego – narciarskiego urlopu Polaków, omawiany wcześniej przepis ustawy o imprezach turystycznych wydaje się być precyzyjnym narzędziem prawa służącym ochronie praw podróżnych w przypadku epidemii koronawirusa. Obszary – zwłaszcza włoski region Lombardii – objęte zostały specjalnym nadzorem władz włoskich oraz zainteresowaniem polskich organów administracji publicznej. W swoich komunikatach Główny Inspektor Sanitarny oraz Minister Spraw Zagranicznych odradzają wyjazdy na teren północnych Włoch, w szczególności w rejonie Mediolanu oraz innych gmin i miast Lombardii, gdzie liczba zachorowań stale rośnie.
Wobec powyższego, istotą uprawnienia wynikającego z prawa do odstąpienia od umowy z uwagi na nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, jest przeciwdziałanie sytuacjom, w których podróżny byłby ekonomicznie „zmuszony” do wzięcia udziału w wyciecze, pod rygorem utraty wydanych środków, gdyby organizator wycieczki nie zrezygnował z organizacji wyjazdu, w przypadku możliwość zagrożenia życia lub zdrowia podróżnych. Taka regulacja służy interesom podróżnych dając im słuszne narzędzie do realizacji swoich praw, zwłaszcza w kontrze do działań organizatora wycieczki nastawionego na zysk.
Podsumowanie
W celu skorzystania z dobrodziejstw art. 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych należy złożyć organizatorowi wycieczki jeszcze przed rozpoczęciem imprezy turystycznej oświadczenie o odstąpieniu od umowy z powołaniem się na epidemię koronawirusa na obszarze docelowym, lub w jego sąsiedztwie. Niekiedy, z uwagi na odległość podróżnych od siedzib biur podróży może być to problematyczne, na szczęście sporym ułatwieniem jest fakt, że zgodnie z przepisami prawa cywilnego oświadczenie o odstąpieniu od umowy może zostać złożone w formie dokumentowej, takiej jak wiadomość e-mail, o ile ustawa lub umowa nie zastrzega innej formy czynności prawnej. Ostrożniej byłoby mimo wszystko wysłać pocztą oświadczenie w oryginale na adres organizatora imprezy turystycznej. Wraz z oświadczeniem należy także wezwać organizatora do zapłaty rzeczywiście poniesionych kosztów związanych z wycieczką. Organizator imprezy ma 14 dni na wypłatę należnego świadczenia.
Z uwagi na to, że omawiana dzisiaj regulacja jest stosunkowo młoda, a sądy nie wypracowały jeszcze jednolitej linii orzeczniczej, to poruszanie się w sferze tego uregulowania wymaga wiele ostrożności. Poza tym, w przypadku epidemii koronawirusa z Chin, którego kierunek rozprzestrzenienia się jest trudny do określenia, a sam wirus wykazuje niezwykłą zdolność do zakażania kolejnych osób, należy ostrożnie podchodzić także do decyzji w kontekście wyjazdów nawet na w pełni opłaconą wycieczkę. Sezon narciarski we Włoszech, który obecnie trwa może stanąć pod znakiem zapytania w świetle medialnej paniki wywołanej epidemią COVID-19, a instrumenty prawne istniejące w porządku całej UE powinny pomóc podróżnym stojącym przed dylematem czy utracić zainwestowane w wycieczkę środki, czy zaryzykować możliwość zetknięcia się z nową chorobą.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Andrzej Polak
Radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wieloletnie doświadczenie zawodowe zdobywał już w trakcie studiów w renomowanych rzeszowskich kancelariach prawnych oraz jako konsultant i członek zarządu Uniwersyteckiej Poradni Prawnej działającej przy WPiA UR, a obecnie także jako radca prawny in-house w dużej spółce budowlanej. Z Kancelarią TMH współpracuje od 2018 roku. W pracy zajmuje się głównie prawem cywilnym, prawem spółek oraz obsługą prawną cudzoziemców. Zawodowo skupia się szczególnie na zagadnieniach z zakresu prawa budowlanego takich jak przygotowywanie, opiniowanie i negocjowanie umów o roboty budowlane, oraz prowadzenie postępowań sądowych z tego zakresu.
