W ostatnich latach lotnictwo stało się najprężniej rozwijającą się gałęzią transportu. Możliwość podróżowania na wielkie odległości w stosunkowo krótkim czasie, znikoma wypadkowość i przystępne ceny za bilety lotnicze zachęcają coraz większą ilość ludzi do korzystania z usług przewoźników lotniczych. Mimo pełnego profesjonalizmu ze strony przewoźników lotniczych, nierzadko zdarzają się także nieprzyjemne sytuacje w postaci opóźnionego lotu. W niniejszym wpisie przybliżymy zagadnienie odszkodowania za opóźniony lot i odpowiedzialność przewoźnika z tego tytułu.
Spis treści
Kiedy należy się odszkodowanie za opóźniony lot?
Większość opóźnień lotów zdarza się podczas imprez turystycznych, ale w praktyce zdarzają się także opóźnienia lotów czarterowych. Z racji szczególnej właściwości prawa lotniczego, a mianowicie jego międzynarodowego charakteru, również polskie ustawodawstwo jest zależne głównie od prawa wspólnotowego Unii Europejskiej. Najważniejszym aktem prawnym regulującym materię odszkodowań za opóźniony lot i chroniących prawa pasażera – głównie w postaci rekompensaty – jest Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. Charakter prawa wspólnotowego jest taki, że niektóre z aktów prawnych – właśnie w szczególności rozporządzenia – są bezpośrednio skuteczne w prawie krajowym państw członkowskich. Tym samym, unijne rozporządzenia nie wymagają implementacji ze strony poszczególnych państw Unii Europejskiej.
Zgodnie z przywołanym Rozporządzeniem nr 261/2004 rekompensata za opóźniony lot przysługuje pasażerom w kilku przypadkach. Najpierw jednak wypada wskazać, że Rozporządzenie znajduje swoje zastosowanie także do państw przylotu, znajdujących się poza wspólnotami europejskimi. Panującą regułą jest wypłata odszkodowania uzależnionego od skali opóźnienia i długości lotu, ale znajdzie ono zastosowanie tylko wtedy, gdy opóźnienie nastąpiło z winy przewoźnika, które to opóźnienie mógł wcześniej przewidzieć. Prawo do odszkodowania przysługuje w systemie „widełek”:
- 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1.500 km;
- 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 km i wszystkich innych lotów o długości od 1.500 do 3.500 km;
- 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).
Niezależnie od powyższego, każdemu pasażerowi w przypadkach wystąpienia opóźnienia, przysługuje prawo do opieki. Polega ono na obowiązku zagwarantowania pasażerowi posiłków i napojów adekwatnych do oczekiwania na przylot samolotu, noclegu w hotelu (w przypadku, gdy opóźnienie obejmuje jedną lub więcej nocy) oraz prawo darmowego przejazdu między hotelem a lotniskiem. Ponadto, pasażerom przysługują rozmowy telefoniczne, możliwość wysłania maila i inne formy kontaktu na odległość.
Procedura odszkodowania za opóźniony lot krok po kroku
W tym miejscu należy przedstawić krok po kroku proces żądania odszkodowania od przewoźnika lotniczego za opóźniony lot.
Krok 1 – skarga do przewoźnika
Pierwszym etapem dochodzenia roszczeń jest zaskarżenie opóźnienia lotu do przewoźnika lotniczego. Jest to jeszcze etap przedsądowy i nie administracyjny. Oznacza to, że postępowanie jest odformalizowane i ma charakter niezależny od organów państwowych. Jednak, mimo to, należy odpowiednio ująć swoje roszczenia i wskazać na okoliczności uzasadniające przyznanie odszkodowania.
Krok 2 – skarga do właściwego organu krajowego
W przypadku braku odpowiedzi od przewoźnika lotniczego lub gdy odpowiedź jest niesatysfakcjonująca, zawsze pozostaje możliwość zwrócenia się o pomoc do właściwego organu państwa, który dysponuje stosownymi środkami przymusu. W Polsce tym organem jest Komisja Ochrony Praw Pasażerów („KOPP”) działająca przy Prezesie Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Jednym z jej ustawowych zadań jest badanie naruszeń praw pasażerów – w szczególności problemów z odszkodowaniem za opóźniony lot. Praktyką KOPP jest to, że zwraca się ona do przewoźnika celem zażądania od niego wyjaśnień. Może ona także nałożyć obowiązek uiszczenia wymaganej kwoty na winnego przewoźnika. Poza tym zwrócenie się do kompetentnego organu państwa jest także mocną kartą przetargową w sporze z przewoźnikiem – nierzadko zdarza się, że przewoźnik, który zostaje wezwany przez KOPP do złożenia wyjaśnień sam dobrowolnie decyduje się na zapłatę odszkodowania.
Krok 3 – wytoczenie powództwa przed sąd powszechny
Może się tak zdarzyć (i praktyka ta jest częsta), że zarówno postępowanie administracyjne jak i pozasądowe metody rozstrzygnięcia sporu nie zadziałają, a stosowny organ administracji okaże się nieskuteczny. Zawsze w takich momentach pozostaje możliwość wytoczenia powództwa przed sąd powszechny. Pozew można wnieść do sądu krajowego, który ma właściwość miejscową dla miejsca wylotu lub miejsca przylotu. Nadto, dla ułatwienia, można także wnosić powództwo do sądu kraju, w którym siedzibę ma przewoźnik. Wynikiem postępowania będzie wydanie nakazu zapłaty (w przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty będzie to wyrok), który po uprawomocnieniu się i nadaniu klauzuli wykonalności będzie podstawą do wszczęcia egzekucji z majątku przewoźnika lotniczego.
Odszkodowanie od biura podróży
Uzyskanie odszkodowania za opóźniony lot zgodnie z Rozporządzeniem to jeszcze nie koniec. Ustawodawca unijny w Rozporządzeniu nr 261/2004 stanowi wprost, że stosowanie przepisów tego Rozporządzenia nie zamyka drogi do dochodzenia dalszych roszczeń – w szczególności od biura podróży lub od organizatora wycieczek, lub innej osoby, z którą przewoźnik podpisał umowę. A także, niniejsze Rozporządzenie nie narusza praw pasażerów wynikających z dyrektywy 90/314/EWG. Zgodnie z powołaną dyrektywą (i implementującą ją w Polsce ustawą o usługach turystycznych) organizator turystyki za takie opóźnienia ponosi, co do zasady, odpowiedzialność.
Odpowiedzialność ta w szczególności obejmuje szkody niemajątkowe – czyli jest to zadośćuczynienie za zmarnowany urlop. Nie bez podstaw jest więc również wystąpienie z roszczeniem wobec organizatora wycieczek – tak długo, jak opóźnienie lotu wpłynie na zmarnowany urlop i sam lot jest częścią zorganizowanej wycieczki. Warto jeszcze w tym miejscu wskazać, że prawo do wypoczynku i udanego urlopu jest dobrem osobistym zagwarantowanym przez ustawę, a orzecznictwo sądów powszechnych jest w tym przedmiocie jednolite.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Julia Bonusiak
Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.
