Może się zdarzyć tak, że emitent, u którego nabywa się obligacje okaże się nierzetelnym kontrahentem, albo z innych względów wypłata środków z obligacji nie będzie możliwa w umówionym terminie. Wtedy należy podjąć odpowiednie kroki prawne w celu odzyskania wymagalnych należności. Przedmiotem dzisiejszego wpisu jest opis problematyki odzyskiwania środków z obligacji i samej procedury pozywania nierzetelnego emitenta.
Spis treści
Wierzytelność z obligacji
Podstawową kwestią w kontekście tego artykułu jest przypomnienie, co było już przedmiotem artykułów na blogu, że emitentem jest zawsze określony prawem podmiot. Natomiast stosunek prawny, który powstaje pomiędzy emitentem a obligatariuszem to zobowiązanie, zgodnie z którym dłużnik (emitent) musi spełnić swoje świadczenie, a wierzyciel (obligatariusz) może żądać spełnienia tego świadczenia. W poprzednim wpisie opisywana była sytuacja idealnego stosunku wynikającego z obligacji. Sytuacja zmienia się, gdy emitent nie spełnia swojego świadczenia wynikającego z obligacji i staje się ono wymagalne – obligatariusz może wtedy pozwać emitenta o wypłatę należnego świadczenia (najczęściej konkretnej kwoty pieniężnej powiększonej o odsetki), wspierając się przy tym swoimi szerokimi uprawnieniami wynikającymi z ustawy o obligacjach.
Wierzytelność z obligacji – co szczególnie istotne pod kątem pozywania emitentów – może stać się natychmiastowo wymagalna również w przypadkach, o których mowa w ustawie o obligacjach, tzn. wtedy, gdy emitent popadł w zwłokę lub opóźnienie ze spełnieniem zobowiązań wynikających z obligacji. Jednakże, aby tego dokonać, ustawa wymaga swoistej aktywności obligatariusza przejawiającej się w uzewnętrznieniu swojego żądania. Jednym z narzędzi służących postawieniu wierzytelności z obligacji w stan wymagalności jest żądanie natychmiastowego wykupu.
Żądanie natychmiastowego wykupu
Pierwszym krokiem w celu odzyskania swoich należności wynikających z obligacji jest, jak już wspomniałem, wyrażenie swojej woli (złożenie oświadczenia woli) o żądaniu natychmiastowego wykupu obligacji w części, w jakiej przewidują one świadczenie pieniężne. Żądanie należy złożyć jak najszybciej, tak aby przestrzec się przed ewentualnymi działaniami emitenta, które mogą narazić obligatariusza na szkodę. Przede wszystkim, żądanie natychmiastowego wykupu może być złożone w różnych terminach, w zależności od rodzaju popadnięcia w opóźnienie – które znowuż może być zawinione bądź niezawinione.
W przypadku zwłoki emitenta (zawinione opóźnienie), obligacje mogą zostać wykupione już w pierwszym dniu zwłoki, a więc już następnego dnia, kiedy świadczenie emitenta powinno zostać spełnione. Ryzyko, jakie wiąże się z tego typu działaniem, to oczywiście kwestia winy emitenta. Może się okazać, że jego działanie w żadnym stopniu nie było zawinione, wtedy żądanie obligatariusza będzie niezasadne lub przedwczesne.
Drugim przypadkiem kiedy można zastosować żądanie natychmiastowego wykupu jest opóźnienie emitenta (niezawinione). Pierwszym dniem wymagalności w tym przypadku jest termin nie krótszy niż 3 dni od ostatniego dnia, kiedy emitent mógł spełnić swoje świadczenie, chyba że warunki emisji przewidują korzystniejszy (dla obligatariusza) okres. Jest to rozwiązanie znacznie bezpieczniejsze dla obligatariusza, bowiem abstrahuje się w tym przypadku od badania winy w opóźnieniu. Co więcej, warunki emisji mogą przewidywać korzystniejszy, krótszy termin. Jednakże minusem tego rozwiązania jest oczywiście upływ kilku dni, w ciągu których emitent ma czas, aby podjąć działania.
Niezależnie od powyższego, żądanie natychmiastowego wykupu jest czynnością materialnoprawną, a termin określony w ustawie terminem materialnym a nie procesowym, a zatem nie podlega on przywróceniu. Czynności żądania natychmiastowego wykupu można dokonać także przez pełnomocnika, ale musi on legitymować się pełnomocnictwem materialnoprawnym do dokonania takiej czynności w imieniu mocodawcy.
Po skonstruowaniu żądania natychmiastowego wykupu, jeżeli emitent nadal nie spełnia polubownie swojego świadczenia, po upływie terminu wskazanego w wezwaniu, można przystąpić do sporządzenia powództwa o zapłatę.
Procedura pozywania emitenta krok po kroku
W sytuacji, gdy emitent nie zastosuje się do żądania wykupu oraz wezwania do zapłaty, najlepszym sposobem wyegzekwowania należności jest wytoczenie powództwa przed sąd powszechny. Co do zasady, w swojej formie jest to klasyczny pozew o zapłatę, lecz zazwyczaj o dużej wartości przedmiotu sporu. W samym pozwie o zapłatę, trzeba należycie udowodnić istnienie stosunku zobowiązaniowego, fakt nabycia obligacji przez obligatariusza, wzajemne prawa i obowiązki stron (wynikające z warunków emisji obligacji) oraz upływ terminu spełnienia świadczenia przez emitenta. Najważniejsze jest jednak to – w kontekście natychmiastowego wykupu obligacji – aby prawidłowo udowodnić i uzasadnić kwestię związaną ze złożeniem żądania natychmiastowego wykupu. Jest to o tyle istotne, że w zasadzie na tym oświadczeniu woli opierać się będzie argumentacja powoda – obligatariusza. Zgodnie z rozkładem ciężaru dowodowego, to na obligatariuszu ciążyć będzie obowiązek wykazania, że spełnił on wszelkie wymagane prawem czynności, aby zrealizować natychmiastowy wykup obligacji.
Prawidłowe sformułowanie żądań pozwu i dokładne udowodnienie swoich tez jest niezwykle istotne przy dochodzeniu roszczeń związanych z obligacjami, w szczególności, gdy zachodzą przesłanki skorzystania z instytucji żądania natychmiastowego wykupu obligacji.
Ostatnio, w naszej Kancelarii prawnej zajmowaliśmy się sprawą obligatariusza, którego obligacje, mimo, iż postawiono je w stan wymagalności (właśnie w drodze żądania natychmiastowego wykupu) nie zostały wykupione przez emitenta. Oznaczało to dla obligatariusza konieczność pozwania nierzetelnego emitenta i wejście z nim w spór na drodze postępowania cywilnego. Tym samym, widać jak niezwykle przydatną instytucją jest żądanie natychmiastowego wykupu obligacji w kontekście sporu z emitentem.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Andrzej Polak
Radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wieloletnie doświadczenie zawodowe zdobywał już w trakcie studiów w renomowanych rzeszowskich kancelariach prawnych oraz jako konsultant i członek zarządu Uniwersyteckiej Poradni Prawnej działającej przy WPiA UR, a obecnie także jako radca prawny in-house w dużej spółce budowlanej. Z Kancelarią TMH współpracuje od 2018 roku. W pracy zajmuje się głównie prawem cywilnym, prawem spółek oraz obsługą prawną cudzoziemców. Zawodowo skupia się szczególnie na zagadnieniach z zakresu prawa budowlanego takich jak przygotowywanie, opiniowanie i negocjowanie umów o roboty budowlane, oraz prowadzenie postępowań sądowych z tego zakresu.
