Windykacja należności to nad wyraz częsty problem w praktyce. Usługa została wykonana (bądź też sprzedana rzecz dostarczona do nabywcy), faktura wystawiona, podatek odprowadzony, a wraz z upływem terminu płatności należne środki nie zaksięgowały się na koncie… Nadszedł czas na odzyskiwanie długów. O tym, na czym polega windykacja należności oraz jak wygląda to w praktyce, dowiedzą się Państwo z niniejszego wpisu.
Spis treści
Windykacja należności – co to?
Aby zrozumieć istotę windykacji należności należy odpowiedzieć na pytanie, czym jest wierzytelność. Wierzytelność to nic innego niż uprawnienie do żądania spełnienia zobowiązania dłużnika względem wierzyciela. W praktyce pojęcie wierzytelności bardzo często stosowane jest zamiennie z pojęciem długu, co jednak należy uznać za błąd. Wierzytelność jest pojęciem odnoszącym się wprost do wierzyciela, posiadanie długu jest natomiast przymiotem dłużnika.
Windykacja należności to proces, w którym wierzyciel dochodzi od dłużnika wierzytelności wynikającej z istniejącego zobowiązania. Pojęcie wierzyciela nie zostało wprost zdefiniowane w polskim prawie, lecz definicję tego pojęcia można wysnuć z treści art. 353 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.” Jak wynika z treści przywołanego przepisu, wierzycielem będzie osoba uprawniona do żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika, natomiast dłużnikiem osoba, która jest zobowiązana do spełnienia świadczenia względem wierzyciela.
Świadczenie, z jakiego wynika wierzytelność, może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu. Na treść każdego zobowiązania składa się istnienie uprawnienia po stronie wierzyciela oraz ściśle związanego z nim obowiązku konkretnego działania lub zaniechania po stronie dłużnika. Co za tym idzie nie można mówić o istnieniu wierzytelności bez odpowiadającego jej długu ani długu bez odpowiadającej mu wierzytelności. Zgodnie z poglądem wyrażonym w Komentarzu do kodeksu cywilnego (red. Pietrzykowski 2020, wyd. 10/ Safjan) „Wierzytelność, której istota sprowadza się do możności żądania określonego zachowania po stronie dłużnika, stanowi podstawę roszczeń kierowanych wobec drugiej strony stosunku obligacyjnego.”
Windykacja należności w praktyce
W praktyce windykacja należności zazwyczaj dotyczy wierzytelności pieniężnych, o których była już mowa we wcześniejszych artykułach m.in. wpisie dotyczącym tematyki nieopłaconych faktur za towar lub usługę oraz braku zapłaty za zlecenie transportowe, a także wpisie dotyczącym dochodzenia roszczeń z niezapłaconej faktury, które z powodzeniem mogą stanowić rozwinięcie przedmiotowego wpisu.
W przypadku windykacji należności pieniężnych podstawą zobowiązania zazwyczaj jest umowa. Niezmiernie istotnym jest to, aby przy zawieraniu umowy pamiętać o zapewnieniu sobie dowodu jej zawarcia, który może okazać się niezwykle przydatny w przypadku braku uiszczenia należności w umówionym terminie. Ułatwi to bowiem dochodzenie swoich praw w ewentualnym postępowaniu sądowym. Optymalną sytuacją jest oczywiście ta, w której umowa została zawarta w formie pisemnej i każda ze stron otrzymała jej egzemplarz. Jeśli jednak nie jesteśmy w posiadaniu takiej umowy, wystarczające może być przedstawienie np. odpowiedniej wiadomości mailowej, która swą treścią potwierdza fakt zawarcia umowy.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że samo przedstawienie przez powoda faktury vat może okazać się niewystarczające dla udowodnienia istnienia konkretnej umowy. Faktura VAT jest jedynie dokumentem rozrachunkowym i nie może być uznawana za dowód na istnienie umowy między stronami. Co więcej faktura VAT jest dokumentem prywatnym, który zgodnie z art. 245 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Należy pamiętać, że samo wystawienie faktury oraz doręczenie jej dłużnikowi nie oznacza, że wynikające z niej roszczenie w ogóle istnieje, a tym bardziej, że jest zasadne. Faktura vat nie daje zatem podstaw do ustalenia, że strony faktycznie łączyła umowa określonej treści oraz tego czy zobowiązanie zostało wykonane, a jeśli tak to w jakim zakresie. W konsekwencji, windykacja należności w oparciu o samą fakturę VAT może się okazać nieskuteczna.
Windykacja należności – wezwanie do zapłaty
Windykacja należności to pewien proces. Rozpoczynając go, należy pamiętać, że zgodnie z art. 187 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego, wnosząc do sądu pozew o zapłatę jesteśmy zobowiązani do podania informacji, czy strony uczestniczące w sporze podjęły pozasądową próbę porozumienia się np. poprzez podjęcie mediacji lub wezwanie dłużnika do zapłaty. Jeśli prób takich nie podjęto, należy wyjaśnić sądowi, co było tego przyczyną. Warto mieć na uwadze fakt, że obowiązek poinformowania sądu w treści pozwu o ewentualnych próbach pozasądowego rozwiązania sporu jest elementem obligatoryjnym, wobec braku którego sąd wezwie powoda do jego uzupełnienia pod rygorem zwrotu pozwu. Należy jednak zaznaczyć, że to nie sam fakt nie podjęcia przez strony prób pozasądowego rozwiązania sporu może wywołać zwrot pozwu, a nie zawarcie odpowiedniej informacji w jego treści.
Wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia jest uprawnieniem wierzyciela, które może być zrealizowane poprzez złożenie dłużnikowi stosownego oświadczenia woli. Jest także próbą polubownego załatwienia sporu oraz uniknięcia często niepotrzebnej batalii sądowej. Praktyka pokazuje, że takie upomnienie dłużnika często przynosi pożądany skutek. Windykacja należności może się zatem zakończyć bez postępowania sądowego, którego koszty niejednokrotnie przewyższają wartość samej należności. Wezwanie może zostać skierowane do dłużnika już w dniu następującym bezpośrednio po dacie, w której należność miała być uiszczona.
Wezwanie do zapłaty jest to jeden z najprostszych i najszybszych sposobów na nakłonienie dłużnika do uregulowania należności. Teoretycznie przepisy prawa nie przewidują żadnej szczególnej formy dla wezwania do zapłaty, jednak zaleca się formę pisemną. Prawo nie narzuca także terminu wysłania ani ilości wezwań kierowanych do dłużnika. Doświadczenie życiowe wskazuje niemniej, że nie warto zwlekać a wezwanie należy wysłać możliwie jak najszybciej – nawet kolejnego dnia po upływie terminu płatności. Dla celów dowodowych, na wypadek późniejszego postępowania sądowego, zaleca się zarazem, aby wezwanie wysłać listem poleconym z potwierdzeniem obioru.
Wezwanie do zapłaty – wzór
Tak samo jak w przypadku terminu i ilości wezwań, prawo nie określa także sposobu, w jaki powinno się formułować takie wezwanie. Należy jednak wskazać, że wezwanie do zapłaty powinno być sporządzone w sposób zrozumiały dla dłużnika – tak aby windykacja należności miała realne szanse powodzenia. Dla swej skuteczności powinno ono zatem zawierać przede wszystkim takie elementy jak:
- nazwę oraz dane teleadresowe wierzyciela oraz dłużnika;
- oznaczenie zobowiązania z jakiego wynika wierzytelność;
- kwotę należności głównej oraz określenie wartości odsetek ustawowych;
- termin spłaty oraz numer rachunku bankowego, na który ma zostać uiszczona należność;
- wskazanie konsekwencji nieuregulowania należności w wyznaczonym terminie, a w szczególności możliwości dochodzenia roszczenia w postępowaniu sądowym oraz obciążenia dłużnika ewentualnymi kosztami postępowania.
Jako element wezwania do zapłaty można wskazać określenie konsekwencji braku uiszczenia żądanej należności m.in. możliwość wstąpienia przez wierzyciela na drogę sądową i obciążenie dłużnika kosztami postępowania. Element ten pełni m.in. funkcję psychologiczną i ma na celu skłonienie dłużnika do dobrowolnego uiszczenia należności. Kolejnym istotnym elementem wezwania jest określenie terminu uiszczenia należności. Termin ten może być dowolnie określony, jednak niezwykle istotnym jest, aby był to termin realny i dający możliwość spełnienia świadczenia.
Odsetki za opóźnienie
Windykacja należności obejmować może nie tylko należności główną (kapitał), lecz również odsetki za opóźnienie. Już sporządzając wezwanie do zapłaty, należy pamiętać o tym, że zgodnie z art. 481 Kodeksu cywilnego obok należności głównej „wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.” Odsetki należą się za cały czas opóźnienia w spłacie należności i mogą być liczone od dnia następującego po dniu wymagalności należności.
W tym miejscu warto także wspomnieć o uprawnieniu jakie przyznają wierzycielowi regulacje Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Zgodnie z jej art. 1 ustawa ta „określa szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych, skutki niewykonania takich obowiązków oraz postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.” Przepis art. 10 ustawa stanowi natomiast, że:
„Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:
1) 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;
2) 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
3) 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.”
Stwierdzić należy konsekwentnie, iż wierzycielowi, prócz odsetek ustawowych za opóźnienie, przysługiwać może również roszczenie o określoną kwotę pieniężną stanowiącą zryczałtowaną rekompensatę kosztów poniesionych na rzecz odzyskiwania należności. Przyznanie wierzycielowi takiego uprawnienia pełni funkcję kompensacyjną oraz stymulująco-represyjną, zniechęcając dłużników do dopuszczania się opóźnień w płatnościach. W pewien sposób wynagradza to wierzycielowi niedogodności wynikające z opóźnienia, którego dopuścił się dłużnik. Co wymaga przy tym podkreślenia, prawo skorzystania z rekompensaty kosztów odzyskiwania należności jest możliwe jedynie w stosunkach między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą i przysługuje wierzycielowi bez wzywania dłużnika.
Jak wynika z przywołanego wyżej przepisu, prawo wierzyciela do żądania rekompensaty za koszty odzyskiwania należności jest ściśle połączone z nabyciem przez niego uprawnienia do odsetek. Przesłanki nabycia roszczenia o rekompensatę zostały pośrednio wskazane poprzez odesłanie do art. 7 i 8 wskazanej wyżej ustawy. Do przesłanek tych należy więc zaliczyć spełnienie przez wierzyciela swojego świadczenia niepieniężnego oraz brak zapłaty przez dłużnika w terminie określonym w umowie, z zastrzeżeniem szczególnych przepisów. Prócz tych dwóch warunków wierzyciel nie musi spełniać jakichkolwiek dodatkowych przesłanek, a co szczególnie istotne nie musi w żaden sposób udowadniać, że faktycznie poniósł jakiekolwiek koszty odzyskiwania dochodzonej należności. Takie stanowisko wyraził także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 grudnia 2015 r., sygn. akt III CZP 94/15, zaznaczając, że „Rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 403), przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione.” Całe uzasadnienie tej uchwały znajdą pod tym linkiem.
Windykacja należności – postępowanie sądowe
Jeżeli windykacja należności nie zakończyła się sukcesem na etapie przedsądowym, sprawa musi być skierowana na drogę postępowania sądowego. Postępowanie sądowe poprzedzać powinno skompletowanie wszystkich niezbędnych dokumentów, sam zaś proces sądowy rozpoczyna pismo procesowe: pozew o zapłatę.
Aby skutecznie wnieść pozew do sądu należy spełnić szereg wymagań warunkujących jego poprawność. Pierwszym krokiem jest ustalenie, do jakiego sądu należy skierować powództwo. Zgodnie z art. 34 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego „powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania.” Ustalając właściwość sądu, należy także pamiętać o tym, że zgodnie z art. 17 Kodeksu postępowania cywilnego sądem właściwym dla praw majątkowych, których wartość przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych będzie sąd okręgowy miejscowo właściwy dla rozpoznania sprawy.
Kolejna czynność, która ma przybliżyć nas do sporządzenia pozwu o zapłatę, to przygotowanie i zebranie stosownych dokumentów, które potwierdzą istnienie zadłużenia, warunki i okoliczności powstania zobowiązania oraz wywiązanie się z niego, wysokość zadłużenia oraz podjęcie próby przedsądowego wezwania dłużnika do zapłaty. Windykacja należności na drodze sądowej wymaga bowiem odpowiedniej dokumentacji.
Pozew o zapłatę – wzór
Pozew o zapłatę musi czynić zadość warunkom pisma procesowego określonym w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego oraz posiadać wszystkie obligatoryjne elementy określone w art. 187 tegoż kodeksu. Zgodnie z art. 126 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego każde pismo procesowe powinno zawierać:
„1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
3) oznaczenie rodzaju pisma;
4) osnowę wniosku lub oświadczenia;
5) w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7) wymienienie załączników.”
Do pozwu o zapłatę należy także dołączyć wszystkie dokumenty stanowiące wymienione w piśmie załączniki. Ponadto, pozew jako pierwsze pismo w sprawie powinien zawierać także: oznaczenie przedmiotu sporu oraz miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron, numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
Prócz warunków formalnych określonych w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego pozew powinien spełniać także szereg innych wymagań. Zgodnie z art. 187 § 1 tegoż kodeksu:
„Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
11) oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
2) wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;
3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.”
Prócz elementów obligatoryjnych Kodeks cywilny wymienia elementy dodatkowe, które może zawierać pozew. Zgodnie z art. 187 § 2 są nimi wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:
1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
2) dokonanie oględzin;
3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;
4) zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich, wraz z uprawdopodobnieniem, że strona sama nie może ich uzyskać.
Kiedy pozew spełnia już wszystkie warunki formalne przewidziane przepisami prawa oraz został odpowiednio opłacony, a także określono sąd właściwy dla konkretnej sprawy, można wnieść powództwo, które wszczyna postępowanie sądowe, trwające aż do czasu uzyskania tytułu wykonawczego.
Doręczenie komornicze w postępowaniu sądowym
Niejednokrotnie zdarza się, zarówno na etapie przedsądowej windykacji należności, jak i w trakcie wszczętego postępowania sądowego, że pisma kierowane do dłużnika trafiają w próżnię i nie są odbierane. W celu zwiększenia skuteczności doręczeń ustawodawca nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego z 2019 roku wprowadził nowe rozwiązanie jakim jest tzw. doręczenie komornicze. Zgodnie z art. 1391 Kodeksu postępowania cywilnego:
„§ 1. Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających i nie ma zastosowania art. 139 § 2-31 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika.
§ 2. Powód w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania, o którym mowa w § 1, składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Po bezskutecznym upływie terminu stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6.”
Instytucja doręczenia komorniczego ma za zadanie doręczenie pozwanemu pierwszych pism w sprawie za pośrednictwem komornika sądowego. Głównym celem doręczeń komorniczych jest uniknięcie sytuacji, w której dłużnik dowiaduje się o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym w trakcie jego trwania a nierzadko nawet już na etapie postępowania egzekucyjnego.
Wprowadzenie doręczenia komorniczego zlikwidowało zatem fikcję doręczenia po podwójnym awizowaniu przesyłki. Procedura doręczenia komorniczego jest uruchamiana w przypadku, gdy pozwany nie odbierze pod adresem wskazanym przez powoda przesyłki po jej podwójnym awizowaniu i ma zastosowanie w przypadku pozwanych będących osobami fizycznymi, które nie prowadzą działalności gospodarczej. W przypadku osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą oraz osób prawnych wpisanych do CEIDG oraz KRS pisma doręczane są na adresy wskazane we wspomnianych rejestrach z zachowaniem fikcji doręczeń po podwójnym awizowaniu przesyłki. Upraszczając, pisma doręczone na wskazany w rejestrze adres niepodjęte przez pozwanego po podwójnym awizowaniu uznawane są za doręczone.
Zobowiązanie powoda do doręczenia pism pozwanemu za pośrednictwem komornika wiąże się oczywiście z dodatkowymi kosztami, których pokrycie leży po stronie powoda. Zgodnie z Ustawą z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych:
„1. Opłata stała od zlecenia sądu albo wniosku powoda o bezpośrednie i osobiste doręczenie pism w sposób przewidziany w art. 3 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 121 i 288) wynosi 60 złotych. Opłatę pobiera się za doręczenie na jeden adres oznaczonego pisma w sprawie, niezależnie od liczby adresatów tego pisma tam zamieszkałych i liczby podjętych prób doręczenia.”
2. Opłata stała od wniosku o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia aktualnego adresu zamieszkania adresata, o których mowa w art. 3 ust. 4 pkt 1a ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, wynosi 40 złotych.”
Jak wynika z przywołanego przepisu podstawową opłatą jaką będzie musiał uiścić na rachunek bankowy odpowiedniego komornika wierzyciel jest opłata w kwocie 60 zł. Sytuacja kształtuje się odmiennie w przypadku kiedy doręczenie okaże się bezskuteczne i powstanie konieczność poszukiwania adresu pod jakim zamieszkuje pozwany, ponieważ wtedy koszty należne komornikowi zwiększą się o 40 zł.
Wprowadzenie instytucja doręczenia komorniczego było różnie oceniana. Praktyka jednak pokazuje, że niewątpliwie jest to instytucja usprawniająca postępowanie oraz pozwala je zakończyć, w konsekwencji zaś – zamknąć kolejny etap windykacji należności oraz przybliżyć wierzyciela do odzyskania środków.
Elektroniczne Postępowanie Upominawcze
Windykacja należności na drodze sądowej może przybrać różną postać. Alternatywą dla tradycyjnego postępowania sądowego jest Elektroniczne Postępowanie Upominawcze (dalej również jako: „EPU”).
Przedmiotem spraw rozpoznawanych w EPU mogą być wszelkie roszczenia pieniężne bez względu na ich wysokość oraz tytuł prawny. Aby jednak sprawa mogła zostać rozpoznana w EPU musi spełniać kilka podstawowych warunków. Pierwszym i zarazem najistotniejszym z nich jest przede wszystkim to, że nie mogą istnieć żadne wątpliwości co do istnienia zobowiązania, z którego wynika wierzytelność. W przypadku EPU wierzytelność musi wynikać wprost z umowy, faktury vat lub rachunku, a jej termin wymagalności nie mógł zapaść wcześniej niż trzy lata przed wniesieniem pozwu. Jeśli wierzytelność będzie starsza niż trzy lata sąd nie rozpozna sprawy.
Postępowanie prowadzone w EPU cechuje spore uproszczenie chociażby przez wzgląd na to, że pozew jest gotowym do uzupełnienia formularzem online i nie ma wymogu dołączania do niego jakichkolwiek dowodów. Powód jest zobowiązany jedynie do wskazania faktów i dokumentów potwierdzających roszczenie. Aby złożyć pozew nie ma potrzeby drukowania jakichkolwiek dokumentów oraz wysyłania ich za tradycyjną drogą pocztową co niewątpliwie wpływa na oszczędność czasu. Zaletą EPU jest także to, że rozpoznanie sprawy przez sąd ogranicza się jedynie do wydania nakazu zapłaty lub stwierdzenia braku podstaw do jego wydania. Postępowanie to odróżnia także fakt, że sąd nie przeprowadza rozprawy. Z tej perspektywy windykacja należności w ramach EPU może być szybsza.
Warto także odnotować, że koszt opłaty od pozwu w EPU stanowi zaledwie ¼ tradycyjnej opłaty określonej w art. 13 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zgodnie z którym:
„W sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1 500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1 500 złotych do 4 000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4 000 złotych do 7 500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7 500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1 000 złotych.
2. W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.”
Cechą odróżniającą EPU od tradycyjnego postępowania sądowego jest zarazem to, że w tym postępowaniu sąd nie może zobowiązać powoda do dokonania doręczenia za pośrednictwem komornika. W przypadku tego postępowania mamy do czynienia z tzw. fikcją doręczeń powiązaną z funkcjonowaniem rejestru PESEL, która oznacza, że nakaz zapłaty uważa się za doręczony jeśli został wysłany na adres pozwanego wskazany w rejestrze PESEL.
Wprowadzenie tej fikcji ma istotne znaczenie w sprawach prowadzonych przeciwko osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej lub osobom fizycznym, które zaprzestały prowadzenia takiej działalności i nie ma możliwości doręczenia nakazu pod adres, pod którym działalność była prowadzona. Jeśli adres pozwanego okaże się niezgodny z adresem ujawnionym w rejestrze PESEL sąd wyznaczy termin nie dłuższy niż miesiąc na ustalenie właściwego adresu. Po bezskutecznym upływie tego terminu sąd umorzy postępowanie. W aktualnym stanie prawnym sąd umorzy zatem postępowanie w przypadku stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, braku możliwości doręczenia nakazu na terenie kraju lub w przypadku wniesienia przez pozwanego sprzeciwu od nakazu zapłaty.
W przypadku umorzenia postępowania powód ma możliwość w terminie trzech miesięcy wniesienia ponownie tradycyjnego pozwu przeciwko temu samemu pozwanemu o to samo roszczenie. Skutki prawne wniesienia tradycyjnego pozwu następują z dniem wniesienia pozwu w EPU.
Nakaz zapłaty w EPU
Elektroniczne postępowanie upominawcze kończy się wydaniem nakazu zapłaty, który zgodnie z art. 50528 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego nie może zostać wydany, jeżeli powód dochodzi roszczenia innego niż pieniężne lub doręczenie pozwanemu nakazu miałoby nastąpić poza granicami kraju.
Nakaz zapłaty jest wydawany na posiedzeniu niejawnym w formie elektronicznej oraz jest doręczany niezwłocznie również w formie elektronicznej natomiast osoba pozwana nakaz zapłaty otrzymuje tradycyjną pocztą. Cechą charakterystyczną takiego nakazu zapłaty jest to, że jest on efektem twierdzenia tylko jednej ze stron nie należy jednak zapominać o tym, że nakaz podlega zaskarżeniu. Pozwany posiada bowiem uprawnienie do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty w przypadku kiedy istnieje prawdopodobieństwo, że zobowiązanie z jakiego wynika roszczenie nie jest prawdziwe, wartość roszczenia nie została prawidłowo określona lub roszczenie uległo przedawnieniu.
Sprzeciw od nakazu zapłaty powinien zostać skierowany do sądu, który wydał nakaz zapłaty w terminie dwóch tygodni. W przypadku EPU sądem właściwym jest zawsze Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, VI Wydział Cywilny. W razie skutecznego wniesienia przez pozwanego sprzeciwu od nakazu zapłaty nakaz traci moc a sprawa kierowana jest do sądu właściwości ogólnej, co w praktyce oznacza tyle, że windykacja należności zostanie przeniesiona przed sąd właściwy miejscowo ze względu na miejsce zamieszkania lub siedziby pozwanego.
Mimo wielu zalet Elektroniczne postępowanie upominawcze posiada również wady, do których niewątpliwie należy zaliczyć fakt, że powód chcąc wszcząć postępowanie koniecznie musi wskazać numer PESEL lub NIP pozwanego co w wielu przypadkach może okazać się problematyczne. Za wadę postępowania prowadzonego w EPU należy uznać także czasowe oraz przedmiotowe ograniczenie dochodzonych roszczeń. Finalnie postępowania prowadzone w EPU dotyczą mało skomplikowanych spraw odnoszących się jedynie do roszczeń o charakterze pieniężnym, które stały się wymagalne maksymalnie 3 lata przed wniesieniem pozwu przez wierzyciela. Na koniec warto wspomnieć, że sama elektroniczna forma postępowania może być trudna ze względu na skomplikowany i mało przejrzysty format portalu obsługującego postępowanie.
Windykacja należności – postępowanie egzekucyjne
Windykacja należności zwykle zostaje zakończona po wydaniu wyroku lub nakazu zapłaty, który często okazuje się być wystarczającą motywacją dla dłużnika. Niekiedy zdarza się jednak, że pomimo prawomocnego zakończenia postępowania sądowego, dłużnik nadal nie uregulował zaległej należności. W takim przypadku koniecznym jest skorzystanie z pomocy komornika sądowego, którego zadaniem będzie wyegzekwowanie przyznanych orzeczeniem sądu kwot.
Postępowanie egzekucyjne jest w zasadzie ostatnim etapem windykacji należności. Wszczynane jest ono na pisemny wniosek wierzyciela i polega na zajęciu przez komornika majątku dłużnika na rzecz spłaty jego zaległości wobec wierzyciela. Postępowanie egzekucyjne często jest jedynym efektywnym sposobem dochodzenia roszczeń. Początkowo procedura jest zwykle ta sama. Po zakończeniu postępowania sądowego oraz uprawomocnieniu się tytułu egzekucyjnego, w przypadku dalszego nieuregulowania przez dłużnika należności, wierzyciel ma możliwość skierowania wniosku egzekucyjnego do komornika sądowego. Windykacja należności wymaga tutaj posiadania przez wierzyciela tytuły wykonawczego, którym zgodnie z art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego „jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej.” Zgodnie z art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego:
„§ 1. Tytułami egzekucyjnymi są:
1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
11) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
2) (uchylony)
21) (uchylony)
3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
4) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
5) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
6) akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.
§ 2. Oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone także w odrębnym akcie notarialnym.
§ 3.(uchylony)”
Podsumowując, tytułem wykonawczym jest prawomocne orzeczenie zaopatrzone w klauzulę wykonalności, (najczęściej wyrok lub nakaz zapłaty). Tytuł wykonawczy stanowi podstawę dla postępowania egzekucyjnego, a więc upraszczając, umożliwia skierowanie do komornika wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w celu wyegzekwowania należności.
Pierwszym krokiem zmierzającym do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a tym samym krokiem zbliżającym do zakończenia procesu windykacji należności, jest skierowanie wniosku egzekucyjnego do komornika sądowego. Zgodnie z art. 10 ust. 1 Ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych:
„W sprawach, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1-2a, wierzyciel ma prawo wyboru komornika na obszarze właściwości sądu apelacyjnego, na którym znajduje się siedziba kancelarii komornika właściwego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, z wyjątkiem spraw:
1) o egzekucję z nieruchomości;
2) o wydanie nieruchomości;
3) o wprowadzenie w posiadanie nieruchomości;
4) o opróżnienie pomieszczeń, w tym lokali mieszkalnych, z osób lub rzeczy;
5) w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio.”
Wniosek egzekucyjny w sprawach, które nie dotyczą egzekucji z nieruchomości, może być zatem skierowany na piśmie do dowolnego komornika, którego kancelaria znajduje się na obszarze podlegającym właściwości konkretnego sądu apelacyjnego. Wniosek ten oraz dołączony do niego tytuł wykonawczy stanowią podstawę do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
W przypadku egzekucji prowadzonej z nieruchomości zgodnie z art. 921 Kodeksu postępowania cywilnego:
„§ 1. Egzekucja z nieruchomości należy do komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu nieruchomość jest położona.
§ 2. Jeżeli nieruchomość jest położona w okręgu kilku sądów, wybór należy do wierzyciela. Jednakże z postępowaniem wszczętym na wniosek jednego wierzyciela połączone będą postępowania wszczęte na wniosek innych wierzycieli. W tym celu komornik, który rozpoczął egzekucję, o wszczęciu, a następnie o ukończeniu egzekucji zawiadomi komornika, do którego, stosownie do paragrafu poprzedzającego, mogłaby należeć egzekucja.”
W przypadku skutecznego złożenia wniosku egzekucyjnego oraz wszczęcia postępowania pierwszym krokiem komornika będzie ustalenie majątku dłużnika oraz wybór najlepszego sposobu przeprowadzenia egzekucji należności. Następnie, komornik dokona zajęcia odpowiednio wynagrodzenia za pracę, rachunków bankowych, ruchomości lub emerytury zależnie od tego jaki majątek dłużnika został ujawniony. Należy jednak pamiętać, że zarówno zakres jak i sposób zajęcia wierzytelności nie jest zupełnie dozwolony i został ściśle określony przepisami prawa. Oczywiście zadaniem komornika jest jak najszybsze wyegzekwowanie należności niemniej jednak, nie może się to odbywać za wszelką cenę i niedopuszczalne jest zajęcie np. całego wynagrodzenia a tym samym pozostawienie dłużnika bez jakichkolwiek środków. Istotnym jest także fakt, że komornik nie może zająć nic poza to co jest niezbędne do pokrycia należności głównej oraz kosztów postępowania. W przypadku zaspokojenia tych należności postępowanie egzekucyjne należy zakończyć.
Windykacja należności – Kancelaria Prawna Rzeszów
Jak wynika z powyższego, windykacja należności bywa dość skomplikowanym procesem, który może zakończyć się jedynie po wezwaniu dłużnika do zapłaty lub wymagać wszczęcia postępowania egzekucyjnego oraz skorzystania z pomocy komornika. Niezależnie od tego jak długa okaże się droga do odzyskania wierzytelności, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy kancelarii prawnej, która może skrócić i znacznie przyśpieszyć cały proces windykacji.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
