Odpowiednie zabezpieczenie przesyłki podczas transportu ma na celu uniknięcie jej zniszczenia, które spowoduje powstanie szkody. Jeśli jednak do uszkodzenia jej dojdzie istnieje wątpliwość, kto ponosi z tego tytułu odpowiedzialność. Temat ten jest skomplikowany i zależy od rodzaju uszkodzenia, czasu powstania szkody oraz momentu jej stwierdzenia.
Odpowiedzialność przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przewozu przesyłek została opisana w głównej mierze w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (dalej p.p.), zgodnie z którą to przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania. Istnieje jednak szereg przypadków, gdy przewoźnik zwolniony jest z tej odpowiedzialności.
Spis treści
Kiedy przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za utratę lub uszkodzenie przesyłki
Sytuacje, gdy przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności zostały określonej w art. 65 ust. 2 p.p. W pierwszym przypadku przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za uszkodzenia przewożonej przesyłki wtedy, gdy to po stronie nadawcy lub odbiorcy powstały przyczyny jej zniszczenia. Przytoczony przepis wskazuje również na to, że osoba transportująca towar nie ponosi odpowiedzialności za uszkodzenia przesyłki niewywołane winą przewoźnika lub wynikające z właściwości towaru lub wskutek siły wyższej.
Z przytoczonego ustępu wynika, że przewoźnik ponosi odpowiedzialność za szkodę w przesyłce, która wynika z jego działania lub zaniechania, z przypadku, a także z działania lub zaniechania osoby trzeciej, niebędącej nadawcą lub odbiorcą. Jedynym wyjątkiem jest niezwykle rzadki przypadek, gdy działania czy zaniechanie osoby trzeciej stanowi siłę wyższą.
Co szczególne istotne, ciężar udowodnienia jednej lub kilku z tych sytuacji należy do przewoźnika, więc w przypadku ewentualnego sporu to on będzie musiał przedstawić dowody na okoliczność, że nie ponosi on odpowiedzialności za uszkodzenie przesyłki.
Przyczyny zwolnienia przewoźnika z odpowiedzialności za szkodę w przewozie
W dalszej kolejności w art. 65 p.p. wskazano, że przewoźnik zwolniony jest z odpowiedzialności, jeśli uszkodzenie przesyłki powstało, z co najmniej jednej, z wymienionych w nim przyczyn:
- nadania pod nazwą niezgodną z rzeczywistością, nieścisłą lub niedostateczną rzeczy wyłączonych z przewozu lub przyjmowanych do przewozu na warunkach szczególnych albo niezachowania przez nadawcę tych warunków;
- braku, niedostateczności lub wadliwości opakowania rzeczy, narażonych w tych warunkach na szkodę wskutek ich naturalnych właściwości;
- szczególnej podatności rzeczy na szkodę wskutek wad lub naturalnych właściwości;
- ładowania, rozmieszczenia lub wyładowywania rzeczy przez nadawcę lub odbiorcę;
- przewozu przesyłek, które zgodnie z przepisami lub umową powinny być dozorowane, jeżeli szkoda wynikła z przyczyn, którym miał zapobiec dozorca.
Należy zauważyć, że ust. 4 art. 65 ustala, że podobnie jak w ust. 2 ciężar udowodnienia zaistnienia przyczyn uszkodzenia przesyłki wskazanych powyżej ciąży na przewoźniku. Jeżeli jednak wykaże on zaistnienie co najmniej jednej z wyszczególnionych przyczyn to domniemywa się, że szkoda z niej wynikła.
Konwencja CMR
Odpowiedzialność za szkody wynikłe podczas transportu międzynarodowego przesyłki wskazana jest w Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego z 19 maja 1956 r. (dalej Konwencja CMR), a obowiązującej w Polsce. Odpowiedzialność przewoźnika opisana została w rozdziale IV. W art. 17 zapisano, że przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy.
Katalog przyczyn wyłączających winę przewoźnika jest szerszy niż przewidziany przez p.p., ponieważ dopuszcza także zdarzenia, których źródło tkwi w sferze aktywności przewoźnika, działalności lub właściwości urządzeń lub środków, którymi się posługiwał. Oznacza to, że nie odpowiada on również za uszkodzenia spowodowane wadą własną towaru lub okolicznościami, których nie mógł on uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.
W szczególności artykuł ten wymienia następujące przyczyny uszkodzenia przesyłki:
- użycie pojazdów otwartych i nie przykrytych opończą, jeżeli to użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;
- brak lub wadliwe opakowanie, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie;
- manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy;
- naturalne właściwości niektórych towarów, mogące powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni;
- niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki;
- przewóz żywych zwierząt.
W ust. 5 omawianego artykułu przedstawiono sytuację, w której przewoźnik ponosi częściową odpowiedzialność. Wskazano, że jego odpowiedzialność ma miejsce tylko w tym zakresie, w jakim czynniki, za które ponosi odpowiedzialność przyczyniły się do powstania szkody.
Sposób zabezpieczenia przesyłki
Należy z całą mocą podkreślić, że właściwe opakowanie towaru należy do obowiązków nadawcy przesyłki. Jeżeli szkoda zostanie wywołana nieprawidłowym opakowaniem przedmiotu przesyłki to odpowiedzialność za uszkodzenie spoczywa na nadawcy. Przewoźnik przed przyjęciem przesyłki do transportu powinien dokonać jej oględzin i sprawdzić stan opakowania.
Sposobu opakowania towaru nie regulują żadne przepisy, jednak nadawcy przygotowując towar do transportu musi uwzględnić typowe warunki przewozu, takie jak wstrząsy, zachwiania, gwałtowne hamowanie czy przechyły pojazdu. W szczególności należy zwrócić uwagę na cechy i właściwości przewożonego towaru, przede wszystkim, gdy wymagalne są specjalne warunki temperaturowe lub przewożone towaru są kruche i narażone np. na stłuczenie.
Z zasady prostą sytuacją mamy do czynienia, gdy przewoźnik otrzymuje od nadawcy zaplombowaną przesyłkę. W przypadku wykrycia uszkodzeń w tego typu przesyłce przez odbiorcę, przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności, gdyż spoczywa ona na nadawcy.
Podsumowanie
Mimo tego, że przepisy co do zasady wskazują przewoźnika jako odpowiedzialnego z tytułu uszkodzenia przesyłki to istnieje wiele wyjątków, które znoszą jego odpowiedzialność. W przypadku zaistnienia tego typu sporu wskazany jest kontakt z prawnikiem, prowadzącym sprawy z zakresu prawa transportowego. Doświadczenie w prowadzeniu spornych spraw związanych z ponoszeniem odpowiedzialności za szkody wynikłe podczas transportu pozwala w sposób kompleksowy i profesjonalny reprezentować Klienta zarówno na etapie postępowania przedsądowego jak i po skierowaniu sprawy na drogę sądową.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Julia Bonusiak
Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.