Naruszenie wizerunku jest coraz częstszym problemem w związku z dynamicznym rozwojem techniki i technologii. Dostępu do aparatów fotograficznych jest dziś zdumiewająco łatwy z uwagi na ich obecność w telefonach komórkowych, które stale nam towarzyszą. Stwarza to duże możliwości powielania i udostępniania wizerunku innych osób.
Spis treści
Wizerunek
Po pierwsze, należy odpowiedzieć na pytanie czym jest wizerunek. Pomimo tego, że samo określenie pojawia się w kilku ustawach, m.in. w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. oraz Ustawie prawo prasowe z dnia 26 stycznia 1984 r. to brakuje w nich definicji wizerunku. Według przedstawicieli doktryny wizerunek można tłumaczyć jako: dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację osoby wśród innych ludzi. Nie można jednak rozumieć wizerunku jedynie jako wyglądu fizycznego. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2003 r. (I CKN 100/01):
„pod pojęciem wizerunku zasadniczo rozumie się rysy twarzy bądź znamiona sylwetki względnie inne cechy fizyczne człowieka pozwalające na jego indywidualizację i identyfikację, stwarzające poczucie tożsamości i niepowtarzalności, określające „osobistość” człowieka”. Tak rozumiejąc to pojęcie, wizerunek będzie również stanowił wyróżniający tatuaż, fryzura czy nawet charakterystyczny sposób poruszania się.”
Zgoda
W większości przypadków, aby móc zgodnie z prawem rozpowszechniać wizerunek innej osoby, wymagane jest uzyskanie od niej zgody. Rozpowszechnienie wizerunku bez zgody co do zasady oznaczać będzie naruszenie wizerunku. Żadne przepisy nie regulują szczegółowo kwestii tego zezwolenia, takich jak na przykład jego formy. W związku z tym, należy przyjąć, że taka zgoda może zostać udzielona zarówno na piśmie jak i ustnie czy w innej formie wybranej przez strony. Jednak, osoba udzielająca zgody musi mieć pełną świadomość co do tego, w jaki sposób jej wizerunek zostanie przedstawiony. Musi być zarazem świadoma przez jaki czas oraz w jakim miejscu będzie się to odbywać. Należy ją także poinformować o tym, w zestawieniu z jakimi innymi wizerunkami będzie widnieć, oraz jaki komentarz będzie temu towarzyszył.
Wyjątki od wymogu zgody
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje również wyjątki od wymogu zgody. Uzyskanie zgody nie będzie mianowicie wymagane, jeżeli osoba, której wizerunek zostanie rozpowszechniony, otrzyma umówioną zapłatę. Przykładowo, jeśli modelka lub model zawodowo pozuje do zdjęć, to (przy braku odmiennego zastrzeżenia), nie jest wymagana zgoda na rozpowszechnianie. Zgodnie z art. 81 § 2 omawianej ustawy zezwolenie nie jest wymagane także w dwóch przypadkach:
- gdy rozpowszechnienie wizerunku dotyczy osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych czy zawodowych;
- gdy osoba, której wizerunek rozpowszechniono stanowi jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy publiczna impreza.
Oznacza to, że w przypadku, gdy fotografia przedstawia kilka osób, zgodę na rozpowszechnianie musi wyrazić każda z nich osobno. Wymóg ten nie obowiazuje, gdy osoby te znajdują się w tle, stanowiąc jedynie szczegół całości fotografii przedstawiającej np. krajobraz czy relację z koncertu.
Należy również zwrócić uwagę na istotną okoliczność dotyczącą rozpowszechniania wizerunku osoby powszechnie znanej. Brak konieczności uzyskania zgody występuje wyłącznie wtedy, gdy wizerunek wykonano podczas pełnienia przez nią funkcji publicznych. Wynika z tego wniosek, iż wizerunek posła wykonany podczas obrad Sejmu można rozpowszechnić bez udzielonej przez niego zgody. Rozpowszechnienie wizerunku tego samego polityka wykonanego podczas jego obiadu z rodziną w restauracji będzie już stanowiło naruszenie wizerunku.
Naruszenie wizerunku
Naruszenie wizerunku nastąpi wtedy, gdy zostanie on rozpowszechniony bez zgody danej osoby. Wiele sporów na tle naruszenia wizerunku opiera się na braku zgody lub jej domniemaniu. Z sytuacjami tego typu można mieć do czynienia, gdy udzielono zezwolenia na rozpowszechnienie wizerunku danej osoby tylko w określonym zakresie. Przykładowo, znany aktor wyraził taką zgodę w zakresie reklamy danego produktu, a następnie jego wizerunek wykorzystuje się w reklamie innego produktu. Mamy tutaj do czynienia z bezprawnym rozpowszechnianiem wizerunku.
Ponadto, możliwe jest także naruszenie wizerunku poprzez sposób jego przedstawienia. Jeżeli osoba wyraziła zgodę na rozpowszechnienie wizerunku, niemniej został on przedstawiony w sposób obraźliwy czy dyskryminujący, to jest to działanie bezprawne. Również istotny jest kontekst przedstawienia wizerunku czy zamieszczony do niego komentarz. Wynika to z faktu, iż zgoda nie dotyczy jedynie możliwości rozpowszechniania wizerunku. Dotyczy ona także sposobu jego rozpowszechniania.
Należy zwrócić uwagę, że naruszenia dobra osobistego, jakim jest wizerunek, można dokonać jedynie w stosunku do osoby fizycznej. Nie dotyczy ono osób prawnych czy innych podmiotów niebędących osobami fizycznymi. Trzeba przy tym pamiętać, że w przypadku osób prawnych również może dojść do naruszenia ich dóbr osobistych. Nie będzie to jednak wizerunek, a renoma, stanowiąca dobre imię czy prestiż przedsiębiorstwa.
Naruszenie wizerunku w Internecie
Naruszenie wizerunku w Internecie jest chronione w ten sam sposób jak inne rodzaje naruszeń. Nie istnieją żadne specjalne przepisy prawa dotyczące jedynie rozpowszechniania za pomocą sieci. Sprawcy naruszeń wizerunku często czują się bezkarni, myśląc że pozostają anonimowi. Nie jest to prawdą, a anonimowość jest jedynie pozorna. Dochodząc swoich roszczeń można żądać usunięcia bezprawnie rozpowszechnionego wizerunku, a także dochodzić swoich roszczeń za pomocą wszystkich opisanych uprzednio sposobów.
Roszczenia
Po pierwsze, osoba, której wizerunek zostanie bezprawnie rozpowszechniony może domagać się zaprzestania działań zagrażających jego dobru osobistemu, więc bezprawnego rozpowszechniania. Ponadto, poszkodowanemu przysługuje prawo do żądania, żeby osoba, która dokonała naruszenia wizerunku usunęła tego skutki. W rachubę wchodzić tu będzie złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Może tego dokonać na przykład poprzez złożenie przeprosin w prasie.
Oprócz zaprzestania rozpowszechniania oraz usunięcia jego skutków można żądać również zadośćuczynienia pieniężnego. Możliwe jest zarazem żądanie zapłaty odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny, na przykład na wybraną fundację.
Istotne jest również, że w przypadku wystąpienia szkody majątkowej, dochodzić można jej naprawienia na zasadach ogólnych. Wtedy jednak ciężar udowodnienia wystąpienia szkody spoczywa na poszkodowanym.
Należy podkreślić, że to na pozwanym, czyli osobie przeciwko której złożono pozew w sprawie naruszenia wizerunku, spoczywa ciężar udowodnienia, że rozpowszechnianie nie było bezprawne. Może tego dokonać, na przykład udowadniając, że posiadał on zgodę na rozpowszechnianie wizerunku.
Podsumowanie
Kancelaria prawna TMH oferuje profesjonalną obsługę prawną zarówno osobom, których wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony, jak i podmiotom, przeciwko którym został złożony pozew w sprawie naruszania wizerunku.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Julia Bonusiak
Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.
