Blog

Jaka jest różnica pomiędzy zadatkiem a zaliczką?

Różnica pomiędzy zadatkiem a zaliczką często nastręcza wątpliwości. Chociaż instytucje spełniają w ramach stosunków cywilnych zupełne inne funkcje, często są ze sobą mylone. W pierwszej kolejności należy przybliżyć znaczenie tych środków oraz różnice pomiędzy nimi. 

Spis treści

Zaliczka

Zaliczka związana jest z prawem cywilnym oraz z przepisami regulującymi świadczenia wzajemne. W przepisach prawa nie istnieje wyrażona wprost definicja tej instytucji, mimo, że kodeks cywilny wielokrotnie o niej wspomina. W praktyce zaliczką nazywamy świadczenie, które wpłacane jest przez jednego z kontrahentów drugiemu na poczet wykonywanej umowy. Przedmiotem zaliczki mogą być jedynie pieniądze, które przekazane zostaną przez wykonaniem swojej części zobowiązania przez drugą stronę umowy wzajemnej.

W przypadku należycie wykonanej umowy kwota zaliczki zaliczana jest na poczet świadczenia wynikającego z umowy. Jeżeli jednak umowa nie została wykonana, to cała kwota zaliczki podlega zwróceniu, wynika to z art. 494 Kodeksu cywilnego (dalej jako „kc”), który wskazuje, iż strona, która od umowy wzajemnej odstępuje, zobowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co od niej otrzymała. Przykładem takiego świadczenia, które podlega zwrotowi, jest właśnie zaliczka. Wspomniany przepis wskazuje również, że oprócz zwrotu swojego świadczenia, można również żądać naprawienia szkody, wynikającej z niewykonania zobowiązania. Oznacza to, że instytucja zaliczki nie stanowi zabezpieczenia z tytułu wykonania umowy, czym różni się od instytucji zadatku.

Zadatek

Definicja zadatku została wskazana w art. 394 kc. Określa on, iż w przypadku niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może – bez wyznaczenia terminu dodatkowego – odstąpić od umowy i zatrzymać zadatek, jeżeli go otrzymała. W przypadku, gdy strona sama dała zadatek, może żądać zwrotu kwoty wynoszącej dwukrotność jego wysokości. Jeżeli umowa została wykonana w całości, to zadatek zostaje zaliczony na poczet świadczenia strony, która go dała – podobnie jak w przypadku zaliczki, co w praktyce prowadzi często do nierozróżniania tych terminów. Można spotkać się również z sytuacją, gdy żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy, ponoszą ją obie strony lub umowa zostanie rozwiązana za zgodą obu stron – w takim przypadku zadatek powinien zostać zwrócony, ale nie w kwocie dwukrotność jego wysokości.

Należy również wspomnieć, że przedmiotem zadatku nie muszą być – jak w przypadku zaliczki – jedynie pieniądze, może to być również rzecz. W takim przypadku, często po wykonaniu umowy w całości nie ma możliwości zaliczenia przedmiotu zadatku na poczet wynagrodzenia i wtedy ulega on zwrotowi stronie, która go wniosła.

Kiedy mamy do czynienia z zaliczką a kiedy z zadatkiem?

Jeżeli pragniemy pozbyć się wątpliwości, to należy w umowie określić, czy wpłacana kwota stanowi zaliczkę czy zadatek. Jeżeli w umowie nie znajdzie się zapis, który określa przedpłatę lub – co często spotykane – umowa nie została sporządzana na piśmie, to mogą pojawić się wątpliwości. Wynikają one z tego, iż samo użycie słowa „zaliczka” niekoniecznie pozbawia skutków prawnych opisanych w art. 394, a dotyczących zadatku. Ważniejsze tutaj będą same ustalenia stron, co do tego jaki charakter ma uiszczana przedpłata. Także w odwrotnym przypadku samo sformułowanie w umowie „zadatku” nie ma decydującego znaczenia z punktu widzenia kwalifikacji prawnej.

Wątpliwości te pojawiają się, ponieważ we wspomnianym art. 394 kc zostało zapisane, iż przepis ten stosuje się w przypadku braku odmiennego zastrzeżenia umownego lub zwyczaju. Wynika z tego, iż przedpłatę związaną z umową należy traktować jako zadatek, jeśli nic innego nie wynika z ustaleń stron lub zwyczajów. Strony mogą inaczej pojmować charakter prawny oraz konsekwencje wręczenia określonej kwoty przy zawieraniu umowy. Mogą więc traktować zadatek jedynie jako zaliczkę na poczet świadczenia. W związku z tym, iż samo użycie słowa „zaliczka” lub „zadatek” nie decyduje o konsekwencjach prawnych, w doktrynie zgłoszono propozycję posługiwania się terminem „zadatku ustawowego”. Pozwoliłoby to na zabezpieczenie stron umowy zgodnie z zadatkiem opisanym w Kodeksie cywilnym.

Różnica pomiędzy zadatkiem a zaliczką

Zasadnicza różnica pomiędzy zadatkiem a zaliczką jest taka, że zaliczka zawsze podlega zwrotowi, jeżeli umowa nie zostanie dotrzymana. Nie ma w tym wypadku znaczenia, czy wina leży po którejś ze stron umowy. Ponadto, zarówno w przypadku zaliczki jak i zadatku, po zrealizowaniu umowy, zostają one wliczone na rzecz świadczenia umownego. Należy pamiętać, iż zaliczka może być uiszczona jedynie kwotą pieniężną, natomiast w przypadku zadatku, jego przedmiot może stanowić również rzecz.

Zadatek oraz zaliczka stanowią pewną część zapłaty na rzecz świadczenia, uiszczaną w momencie zawierania umowy, jednak różni je cel ich wpłacenia. Podstawową funkcją zadatku jest dyscyplinowanie stron w dotrzymaniu zaciągniętego zobowiązania. Zaliczka jest natomiast świadczeniem, które podlega zwrotowi, nawet jeżeli jedna ze stron ponosi winę za niedotrzymanie umowy.

Podsumowanie

Różnica pomiędzy zadatkiem a zaliczką zaciera się w praktyce. Pojęcia te bardzo często ze sobą mylone, co prowadzi do poważnych konsekwencji prawnych. Często mamy do czynienia z sytuacjami, gdy wpłacając pewną sumę pieniędzy tytułem zaliczki, a następnie odstępując od umowy, nie możemy odzyskać wpłaconej kwoty. W takich sytuacjach doradzamy kontakt z prawnikiem. Po zapoznaniu się z indywidualną sytuacją Klienta doradzi on w kolejnych krokach. Będzie miał zarazem możliwość występowania w imieniu Klienta i działać na jego korzyść. Istotna jest również kontrola zapisów umownych jeszcze przed zawarciem umowy. Doświadczony prawnik doradzi takie postanowienia, które będą prowadzić do najlepszego zabezpieczenia praw stron zawierających umowę.

Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wieloletnie doświadczenie zawodowe zdobywał już w trakcie studiów w renomowanych rzeszowskich kancelariach prawnych oraz jako konsultant i członek zarządu Uniwersyteckiej Poradni Prawnej działającej przy WPiA UR, a obecnie także jako radca prawny in-house ­w dużej spółce budowlanej. Z Kancelarią TMH współpracuje od 2018 roku. W pracy zajmuje się głównie prawem cywilnym, prawem spółek oraz obsługą prawną cudzoziemców. Zawodowo skupia się szczególnie na zagadnieniach z zakresu prawa budowlanego takich jak przygotowywanie, opiniowanie i negocjowanie umów o roboty budowlane, oraz prowadzenie postępowań sądowych z tego zakresu.

Kontakt

Kancelaria Prawna TMH Rzeszów – Adwokat Tomasz Marek, Radca Prawny Marcin Hotel

ul. Dominikańska 1A
35-077 Rzeszów

Tel: (17) 307 07 66

Ocena Google
5.0
Na podstawie 117 recenzji
×