Rozwód i Separacja: Różnice, Przesłanki, Procedury – Kompletny Przewodnik 2023

Powszechnie przyjmuje się, że rozwód i separacja są to dwa sposoby prowadzące do zakończenia małżeństwa. O ile w przypadku rozwodu faktycznie pomiędzy małżonkami dochodzi do definitywnego ustania małżeństwa, o tyle separacja może być niejako stanem przejściowym, który w swoich skutkach jest zbliżony do rozwodu. W niniejszym artykule zostaną omówione instytucje rozwodu i separacji, zostanie wskazane m.in. jakie przesłanki muszą zaistnieć do ich orzeczenia, jakie elementy powinien zawierać pozew o rozwód i separację w tych sprawach, a także jakie są różnice pomiędzy rozwodem i separacją.  

Tytułem wstępu trzeba wskazać, że corocznie liczba rozwodów systematycznie wzrasta. Co prawda, jak wynika z danych opublikowanych przez GUS, w ubiegłym roku zmalała liczba rozwodów. Pamiętać jednak należy, że zeszły rok był wyjątkowy, gdyż Sądy musiały zmierzyć się z wybuchem pandemii koronawirusa, czego skutkiem było niejednokrotnie odwoływanie rozpraw, w tym rozwodowych.

Podstawy do rozwodu  

Rozwód został unormowany w art. 56 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej również jako „k.r.o.”). Zgodnie z tym przepisem:

§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Tym samym ustawodawca ustanowił przesłanki warunkujące możliwość orzeczenia rozwodu przez Sąd. Przesłanki te można podzielić na:

1. przesłanki pozytywne, czyli zupełny rozkład pożycia małżeńskiego oraz trwały rozkład pożycia małżeńskiego;
2. przesłanki negatywne, czyli okoliczność, że w wyniku rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków; orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z innych względów niż ucierpienie dobra wspólnych dzieci stron; rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia (chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa wyrażenia zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego).

Warto jednak wskazać, że wszystkie przesłanki pozytywne muszą wystąpić łączne, a tym samym brak istnienia jednej z nich powoduje, że rozwód nie zostanie orzeczony. Jednocześnie, niezależnie od wystąpienia przesłanek pozytywnych, nie może wystąpić żadna z przesłanek negatywnych, gdyż w przypadku ich wstąpienia Sąd nie orzeknie rozwodu.

W tym miejscu warto niemniej wyjaśnić, co w praktyce oznaczają poszczególne przesłanki.

Rozkład pożycia małżeńskiego

Rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny, gdy pożycie małżeńskie ustanie na wszystkich jego płaszczyznach, a w konsekwencji pomiędzy małżonkami ustaną więzi fizyczna, duchowa oraz gospodarcza.

Sąd Najwyższy zauważył, iż pożycie małżeńskie wyraża się w szczególnego rodzaju wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej. W zasadzie ustanie któregokolwiek z elementów tej wspólnoty należy uznać za objaw rozkładu pożycia, nie przesądzając na podstawie tego tylko objawu stopnia rozkładu. Jednakże – podkreślił Sąd Najwyższy – ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej może w konkretnym przypadku nie stanowić objawu rozkładu, jeżeli wynika ono z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi. Przykładem takiej sytuacji może być ustanie współżycia fizycznego na skutek choroby małżonka, rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu, długotrwałym wyjazdem służbowym, pracą zarobkową małżonków w różnych odległych od siebie miejscowościach itp. Brak natomiast wspólnoty duchowej (jej istnienie może się przejawiać nawet tylko w korespondencji) będzie zawsze objawem rozkładu pożycia [pkt I uchw. SN (PSIC) z 28.5.1955 r., I CO 5/55, OSN 1955, Nr 3, poz. 46].

Więź duchowa

W świetle powyżej przytoczonego orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz doktryny podstawową więzią składającą się na wspólne pożycie małżonków jest więź duchowa. Sąd Najwyższy więź duchową (uczuciową, emocjonalną, psychiczną) scharakteryzował w wyroku z dnia 6.2.2002 r. (sygn. akt V CKN 741/00, Legalis), gdzie czytamy:

“Wspólnota duchowa polega na wzajemnym pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków, szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, na respektowaniu osobistych cech małżonka, uwzględnianiu jego osobistych potrzeb oraz gotowości do ustępstw oraz kompromisów”.

W Wytycznych z 1955 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił zarazem, że:

“Do uznania, że między małżonkami brak jest wspólnoty duchowej, nie jest konieczne stwierdzenie wrogiego lub choćby niechętnego stosunku ich do siebie. Zachowanie poprawnych stosunków, utrzymywanie kontaktów w interesie wspólnych dzieci itp. nie musi koniecznie oznaczać, iż więź duchowa małżonków została utrzymana i rozkład pożycia nie istnieje. Chodzi bowiem nie o jakąkolwiek więź duchową pomiędzy dwojgiem ludzi, lecz o więź charakterystyczną dla duchowej wspólnoty małżeńskiej” (teza I, pkt 3).

Warto jednak zaznaczyć, że rozkład pożycia może nastąpić nie tylko w sytuacji, w której więź duchowa ustała po stronie obojga z małżonków, lecz wystarczy, żeby ustała po stronie jednego z małżonków, co będzie uzasadniało orzeczenie rozwodu przez Sąd.

Więź fizyczna

Przez ustanie więzi fizycznej należy co do zasady rozumieć zaprzestanie utrzymywania stosunków intymnych pomiędzy małżonkami. Zanik więzi fizycznej może oznaczać zupełny rozkład pożycia, którego skutkiem będzie orzeczenie rozwodu. Trzeba jednak podkreślić, że zanik tej więzi musi mieć charakter obiektywny, a zatem o zaniku nie będzie mowy w przypadku, gdy zaprzestanie utrzymywania relacji intymnych pomiędzy małżonkami spowodowane będzie np. chorobą jednego z małżonków, czy wyjazdem jednego z małżonków do pracy. Powyższe znajduje w pełni odzwierciedlenie w Wytycznych Sądu Najwyższego z 1955 r., a stanowisko to pomimo upływu blisko 70 lat w dalszym ciągu zachowuje aktualność.

W tym miejscu należy wskazać również, że zgodnie z stanowiskiem doktryny o istnieniu więzi fizycznej między małżonkami nie można mówić w sytuacji, gdy utrzymywanie stosunków fizycznych będzie wynikiem zastraszenia, uzależnienia gospodarczego, jak również innego rodzaju przymusu.

Więź gospodarcza

Przez więź gospodarczą należy rozumieć prowadzenie przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego. A w konsekwencji więź gospodarcza przejawia się we wspólnym zamieszkiwaniu, posiadaniu oraz wydatkowaniu wspólnego majątku (kupowanie bieżących rzeczy do domu, robienie zakupów spożywczych, wspólne wyjazdy na wakacje), jak również na przygotowywaniu i wspólnym spożywaniu posiłków. W Wytycznych z 1955 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że brak wspólnoty gospodarczej (podobnie jak uczuciowej) może w danych okolicznościach nie stanowić objawu rozkładu, jeżeli wynika z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi (teza I, pkt 2). Zarazem Sąd Najwyższy wskazał, że:

„Gdy jednak przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej (np. wspólnego mieszkania) wywołane zostało szczególnymi okolicznościami” (teza II, pkt 1).

Przez szczególne okoliczności w praktyce rozumieć trzeba istnienie ograniczonej więzi gospodarczej między małżonkami, która wynika z konieczności zamieszkiwania w jednym mieszkaniu lub domu i ponoszenia w związku tym wspólnych opłat (rachunków za media, opłat z tytułu podatku czy rat z tytułu umowy kredytu).

Trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego

Aby Sąd orzekł rozwód, rozkład pożycia małżeńskiego ma mieć charakter nie tylko zupełny, lecz również – trwały. O trwałości rozkładu można mówić jedynie wtedy, gdy stwierdzona zostanie zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, rozkład pożycia jest trwały, gdy brak jest perspektyw powrotu małżonków do wspólnego pożycia. Istotne znaczenie przy ustalaniu trwałości rozkładu pożycia ma czas jego trwania, a zatem im rozkład pożycia jest dłuższy, tym jest większe prawdopodobieństwo, że rozkład ma charakter trwały. W wyroku z 14.12.1984 r. (III CRN 272/84, OSNC 1985, Nr 9, poz. 135) Sąd Najwyższy uznał, że:

„Czynnik upływu czasu może odgrywać, ogólnie rzecz biorąc, istotną rolę w kwestii rozkładu pożycia małżeńskiego. Upływowi czasu jednak nie można nadawać jakiegoś absolutnego znaczenia przy obecnym uregulowaniu przesłanek rozwodu w art. 56 § 1 k.r.o.”.

Warto jednak wskazać, że pomocne przy badaniu trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego staje się porównanie czasu prawidłowego funkcjonowania małżeństwa z czasem, w którym małżonkowie żyją w rozłączeniu. A zatem, zgodnie z zasadami doświadczenia im dłużej trwało wspólne życie małżonków, tym większe jest prawdopodobieństwo, że nieporozumienia nie spowodują rozkładu małżeństwa.

Dobro wspólnych małoletnich dzieci

Do uzyskania rozwodu konieczny jest również brak wystąpienia przesłanek negatywnych. Ustawodawca wprowadził zakaz orzekania rozwodu, gdy wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. W uchwale Sądu Najwyższego z 26.4.1952 r., sygn. akt C 798/51, OSN 1952, Nr 1, poz. 1, podkreślono, że dobro małoletnich dzieci zajmuje w społecznej skali wartości hierarchicznie nadrzędne stanowisko i jest przedmiotem szczególnej ochrony w polskim ustawodawstwie. W Wytycznych z 1955 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że:

„Gdy w małżeństwie są małoletnie dzieci, prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy o rozwód wymaga szczegółowego rozważenia, czy na skutek rozwodu dobro dzieci nie ucierpi. Jeśli okoliczności sprawy wniosek taki usprawiedliwiają, rozwód nie jest dopuszczalny (art. 29 § 2 Kod. rodz.). Należy zwrócić uwagę, że chodzi tu nie o skutki rozkładu pożycia, który zawsze sytuację małoletnich dzieci pogarsza, lecz o skutki samego rozwodu. Oddalenie powództwa o rozwód na podstawie art. 29 § 2 Kod. rodz. musi być zatem oparte na ustaleniu konkretnych okoliczności, z których wynika, że orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z dobrem małoletnich dzieci” (teza V, pkt 1).

Warto wskazać, że pojęcie dobra dziecka nie zostało zdefiniowane przez polskiego ustawodawcę, dlatego wskazówki do jego interpretacji zostały wypracowane przez orzecznictwo i doktrynę, zgodnie z którymi poprzez dobro dziecka należy rozumieć zespół wartości, zarówno duchowych, jak i materialnych, jakie konieczne są do prawidłowego rozwoju fizycznego i rozwoju duchowego małoletniego i to w aspekcie zarówno intelektualnym, jak i moralnym oraz należytego przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa.

Warto jednak zaznaczyć, że dobro musi dotyczyć wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Gdy małżonkowie nie mają wspólnych dzieci, ta podstawa do rozwodu, czy inaczej przeszkoda, dla której rozwód nie może być orzeczony, nie znajdzie zastosowania. Nadmienić niemniej trzeba, że za wspólne małoletnie dzieci uznaje się także dzieci, które zostały wspólnie przez małżonków przysposobione lub, gdy dziecko jednego z małżonków zostało przysposobione przez drugiego z nich. Z drugiej strony, sytuacja ta nie dotyczy dzieci wspólnie wychowywanych np. małoletnich z poprzedniego związku, gdy ich sytuacja prawna nie została uregulowana. Negatywna przesłanka nie obejmuje również dziecka poczętego, ale jeszcze nienarodzonego.

Oceniając zatem, czy rozwód naruszy dobro wspólnych małoletnich dzieci stron, Sąd porównuje sytuację, w której dzieci funkcjonują w chwili orzekania rozwodu, czyli w stanie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżonków z sytuacją hipotetyczną – w której dzieci znalazłyby się po wydaniu wyroku rozwodowego. Wobec tego, jeśli Sąd uzna, że rozwód nie naruszy dobra wspólnych małoletnich dzieci stron w stopniu wyższym, niż istnienie małżeństwa, w którym nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia stron, to powinien wydać wyrok orzekający rozwód.

W Wytycznych z 1968 r. (teza III) Sąd Najwyższy wskazał okoliczności, które w szczególności należy brać pod uwagę przy ocenie sprzeczności orzeczenia rozwodu z dobrem dziecka. I tak Sąd Najwyższy stwierdził, że: 

„Dla oceny, czy dobro dzieci ucierpi wskutek orzeczenia rozwodu, mogą też mieć istotne znaczenie: wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami, jak również stan zdrowia i stopień wrażliwości dzieci”.

Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego

Kolejną z negatywnych przesłanek do orzeczenia rozwodu jest sprzeczność jego orzeczenia z zasadami współżycia społecznego. W orzecznictwie i piśmiennictwie utrwalone jest stanowisko przedstawione przez Sąd Najwyższy w Wytycznych z 1968 r. (teza II), że:

“sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego może zwłaszcza wchodzić w rachubę w dwóch sytuacjach: gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się żądaniu rozwodu oraz gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, które nie pozwalają na to, by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały na tle złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka lub dzieci albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych.”

Z praktycznego punktu widzenia rozwód nie nastąpi, jeśli np. jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory i wymaga pomocy, gdy małżonek niewinny rozkładu pożycia małżeńskiego znajduje się w ciężkiej sytuacji życiowej np. z powodu wieku lub niemożności zaspokojenia swoich aktualnych potrzeb życiowych. W ramach tej przesłanki należy również brać pod uwagę wspólnie wychowywane przez małżonków dzieci, które nie są wspólnymi dziećmi stron lub dzieci pełnoletnie, zwłaszcza dzieci z niepełnosprawnością. W praktyce jednak oddalenie powództwa o rozwód następuje niezwykle rzadko, ponieważ sytuacje te muszą być wręcz rażące.

Rozwód na żądanie małżonka wyłącznie winnego

Ostatnią z przesłanek negatywnych do orzeczenia rozwodu jest sytuacja, gdy rozwód miałby nastąpić na żądanie małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia Stron – chyba że drugi z małżonków wyrazi zgodę na rozwód albo odmowa zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W piśmiennictwie wyróżnia się dwie funkcje art. 56 § 3 k.r.o., a mianowicie prewencyjną, której celem jest zapobieganie niewykonywaniu obowiązków małżeńskich i samowolne zrywanie więzów małżeńskich, oraz represyjną, której celem jest niedopuszczenie do osiągnięcia korzyści w postaci uwolnienia się przez rozwód od obowiązków małżeńskich przez małżonka, który jedynie poprzez swoje naganne zachowanie doprowadził do rozkładu pożycia stron – nemo turpitudinem suam allegans audiatur.

Niezależnie jednak od faktu, że rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia stron, to rozwód jest dopuszczalny, gdy drugi z małżonków wyrazi na niego zgodę. Wytwarza się wówczas taka sytuacja, jak gdyby również i pozwany małżonek żądał rozwodu. Takie stanowisko potwierdza również judykatura, m. in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21.4.1994 r. (I ACr 68/94, OSA 1994, Nr 9, poz. 44, s. 15), w którym wskazano, że:

„Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego należy oceniać ujemnie z punktu widzenia przyjętych norm moralnych, jednak przy wyrażeniu zgody na rozwód przez małżonka niewinnego nie można tego żądania traktować jako wymierzonego przeciwko małżonkowi niewinnemu, gdyż taka zgoda oznacza, że w danych okolicznościach małżonkowie są jednomyślni co do potrzeby rozwiązania ich związku”.

Zaznaczyć trzeba, że wyrażenie przez małżonka zgody na rozwód musi być dobrowolne i wyraźne oraz nie może być wynikiem działania drugiego małżonka, a ponadto, zgoda ta musi być aktualna na moment orzekania o rozwodzie. Co więcej, zgoda na rozwód małżonka nie zwalnia Sądu z obowiązku rozważenia, czy w konkretnej sprawie wystąpiły wszystkie inne pozostałe przesłanki do orzeczenia rozwodu, tj. trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego stron.

W braku zgody Sąd bada natomiast, czy brak jej udzielenia nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. W przypadku uznania, że tak jest wówczas Sąd udziela rozwodu stronom. W wyroku z 4.10.2001 r. (I CKN 871/00, Legalis) Sąd Najwyższy, kierując się Wytycznymi z 1968 r., wyjaśnił, iż:

„Ocena, czy sprzeciwienie się orzeczeniu rozwodu nie stanowi nadużycia prawa do udzielenia zgody na rozwód, powinna mieć za podstawę, poza przyczynami rozkładu pożycia, także okoliczności odnoszące się do sytuacji i warunków życiowych powstałych w wyniku rozkładu pożycia, zarówno małżonka niewinnego, jak i wnoszącego o rozwiązanie małżeństwa, który rozkład zawinił. Dopiero bowiem w ich kontekście możliwe będzie stwierdzenie, czy utrzymywanie jedynie formalnie istniejącego związku małżeńskiego, przy braku szans na reaktywowanie pożycia między małżonkami, nie narusza powszechnie akceptowanych zasad słusznego postępowania, wywodzących się z reguł moralności publicznej, i czy nie szkodzi interesom zasługującym z ich punktu widzenia na ochronę”.

W praktyce za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego będzie uznany brak zgody, którego wyłącznym podłożem jest chęć zemsty na małżonku, czy nienawiść do niego. Również za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego należy uznać brak zgody w sytuacji, w której od rozkładu pożycia małżeńskiego nastąpił już znaczy czas, a kryterium to ma charakter obiektywny. Ponadto, sprzeczny z zasadami współżycia społecznego będzie brak udzielenia zgody w sytuacji, w której małżonek, nawet wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego, jest w długoletnim związku faktycznym oraz, gdy ze związku tego pochodzą małoletnie dzieci.

Co zmienia rozwód?

Rozwód powoduje, że małżeństwo przestaje istnieć. Wyrok rozwodowy ma charakter konstytutywny, a po orzeczeniu rozwodu małżonkowie stają się stanu wolnego i mogą ponownie zawrzeć związek małżeński. Co więcej, małżonek, który w związku z małżeństwem zmienił nazwisko, ma prawo powrócić w ciągu 3 miesięcy od orzeczenia rozwodu do swojego poprzedniego nazwiska. Jednocześnie rozwód nie znosi stosunku powinowactwa pomiędzy małżonkami. Finalnie wskutek orzeczenia rozwodu ustaje obowiązek małżonków do małżonków do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Separacja – przesłanki

Chociaż powszechnie przyjmuje się, że separacja jest instytucją zbliżoną do tego, czym jest rozwód, to jednak wykazuje ona pewne odmienności. Przesłanki do jej orzeczenia zostały określone w art. 61¹ k.r.o. Zgodnie z tym przepisem:

§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

§ 2. Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.

Tym samym również w przypadku separacji ustawodawca wprowadził przesłanki pozytywne oraz negatywne. Przesłanką pozytywną jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego pomiędzy stronami. Zachowują zatem aktualność wszystkie powyżej przedstawione wywody dotyczące zupełności rozkładu pożycia małżeńskiego stron w przypadku rozwodu. Dla porządku jednak wskazać trzeba, że zupełny rozkład pożycia małżeńskiego stron jest wówczas, gdy pomiędzy małżonkami nastąpi rozpad więzi duchowej, fizycznej oraz gospodarczej.

Jednocześnie, jako przesłanki negatywne do orzeczenia separacji zostały wskazane następujące okoliczności:

1. gdy wskutek orzeczenia separacji miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, lub
2. jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Zarówno w przypadku przesłanek negatywnych, jak i przesłanki pozytywnej, aktualność zachowują wszystkie powyżej wskazane wywody dotyczące przesłanek warunkujących rozwód.

Zgodnie natomiast z art. 61¹ § 3 k.r.o., jeśli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, separacja może być przez Sąd orzeczona na ich zgodne żądanie. Co przy tym kluczowe, do orzeczenia separacji są potrzebne dwie przesłanki występujące łącznie, tj. zgodne żądanie małżonków oraz brak wspólnych małoletnich dzieci. Interpretacja tego przepisu powoduje powstanie pewnych nieścisłości. Podkreślić mianowicie trzeba, że sam fakt wystąpienia tych dwóch przesłanek nie powoduje automatycznie, że Sąd orzeknie separację, gdyż sprawdzi, czy pomiędzy małżonkami doszło do zupełnego rozpadu pożycia małżeńskiego.

Rozwód w Rzeszowie – od czego zacząć?

Wiele osób zadaje sobie to pytanie. W polskim porządku prawnym nie ma innej możliwości, aby wziąć rozwód, aniżeli postępowanie sądowe. W właściwym Sądzie należy tym samym złożyć pozew o rozwód.

Pozew o rozwód powinien zawierać:

1. oznaczenie Sądu, do którego pozew o rozwód jest kierowany. Sądem właściwym rzeczowo jest zawsze Sąd Okręgowy. Właściwość miejscowa jest określona w oparciu art. 41 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, zgodnie z którym „Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.”;
2. oznaczenie stron, tj. wskazanie imion i nazwisk małżonków, ich adresów do doręczeń oraz numeru PESEL powoda – czyli małżonka wnoszącego pozew o rozwód;
3. nazwę pisma, czyli „pozew o rozwód”;
4. informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub pozasądowego rozwiązania sporu. W przypadku rozwodu nie ma możliwości, żeby strony zawarły ugodę, czy spróbowały wypracować jakieś porozumienie, oprócz porozumienia dotyczącego kwestii związanych z dziećmi (kontaktów, władzy, czy wysokości alimentów);
5. uzasadnienie, tj. wskazanie kiedy strony zawarły małżeństwo, czy ze związku tego pochodzą dzieci oraz wskazanie okoliczności dotyczących trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego stron;
6. dołączenie załączników, tj. aktu małżeństwa, aktów urodzenia dzieci (jeśli ze związku pochodzą małoletnie dzieci), porozumienia wychowawczego (jeśli małżonkowie sporządzili takie porozumienie), innych dokumentów, z których wynikają fakty podnoszone w pozwie oraz dowód uiszczenia opłaty od pozwu o rozwód;
7. własnoręczny podpis powoda.

Rozwód – koszt

Równie ważna jest odpowiedź na pytanie ile kosztuje rozwód? Na koszty rozwodu składają się przede wszystkim:

1. opłata od pozwu – opłata ta jest stała i wynosi 600,00 zł, bez względu na to, rozwód ma zostać orzeczony z winą, czy bez winy. Opłatę należy uiścić na rachunek bankowy lub w kasie Sądu Okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne miejsce zamieszkania;
2. koszty postępowania – to koszty, które pojawiają się toku postępowania rozwodowego, np. koszty mediacji, czy koszty związane z wydaniem opinii biegłych, w tym w szczególności przez Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów;
3. koszty pełnomocnika – koszty wynagrodzenia pełnomocnika zawsze kształtują się bardzo indywidualnie i są pewną wypadkową stopnia skomplikowania sprawy oraz czasu na nią poświęconego. W konsekwencji na wysokość kosztów wynagrodzenia kancelarii składają się ilość terminów rozpraw i ilość czynności, które pełnomocnik będzie musiał w sprawie wykonać, tj. zarzuty do opinii biegłych, zażaleń na zabezpieczenie, repliki etc. W skrócie – im mniejszy konflikt pomiędzy małżonkami, tym mniejsze koszty i odwrotnie;
4. w przypadku, gdy sprawę o rozwód prowadzi profesjonalny pełnomocnik, do kosztów rozwodu należy doliczyć również opłatę skarbową od pełnomocnictwa, która wynosi 17,00 zł, a którą uiszcza się na rachunek bankowy urzędu miasta, w którym postępowanie rozwodowe się toczy.

Warto jednak wskazać, że w przypadku, gdy małżonkowie decydują się na rozwód bez orzekania o winie, wówczas Sąd zwraca połowę uiszczonej opłaty od pozwu, tj. 300,00 zł. Koszty wybranego w spawie pełnomocnika też są niższe, bowiem mniejszy jest nakład jego pracy i ilość rozpraw sądowych.

Wniosek separacja

W przypadku separacji elementy pisma wszczynającego postępowanie separacyjne będą podobne, jak w przypadku postępowania o rozwód. Warto jednak podkreślić, że sam tryb, a co za tym idzie – pismo wszczynające postępowanie, będzie zależało od żądania małżonków. I tak w sytuacji, w której małżonkowie wnoszą o separację na zgodne żądanie małżonków, pismem wszczynającym jest wniosek, a postępowanie o separację toczy się w ramach postępowania nieprocesowego. W przypadku jednak, gdy o separację wnosi jeden z małżonków, wówczas pismem wszczynającym jest pozew, a sprawa toczy się w ramach postępowania procesowego.

Separacja – koszt

Małżonkowie, którzy decydują się na separację niejednokrotnie zadają sobie pytanie, ile kosztuje separacja? Tak, jak w przypadku rozwodu jest wiele czynników, które wpływają na jej globalny koszt:

1. pismo wszczynające – koszt pisma wszczynającego zależy od tego, czy separacja ma zostać orzeczona na zgody wniosek stron, czy też nie. W przypadku zgodnego wniosku stron oplata od wniosku wynosi 100,00 zł. W przypadku jednak pozwu opłata wynosi 600,00 zł. Niezależnie jednak od żądania małżonków, Sądem właściwym będzie zawsze, jak w przypadku rozwodu, Sąd w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest Sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – Sąd miejsca zamieszkania powoda;
2. koszty postępowania – w ramach tych koszów należy podobnie jak przy rozwodzie zaliczyć np. koszty mediacji, czy koszty związane z wydaniem opinii biegłych;
3. koszty pełnomocnika – koszty wynagrodzenia pełnomocnika kształtują się tak samo jak w  przypadku rozwodu bardzo indywidualnie i są uzależnione od stopnia skomplikowania sprawy (skonfliktowania stron) oraz czasu poświęconego na prowadzenie sprawy;
4. W przypadku, gdy sprawę prowadzi profesjonalny pełnomocnik, do kosztów separacji trzeba doliczyć jeszcze kwotę 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Rozwód z winą czy bez winy

Wnosząc sprawę o rozwód małżonkowie muszą podjąć decyzję, czy Sąd w postępowaniu będzie rozstrzygał o winie małżonków za rozkład pożycia małżeńskiego. Warto zaznaczyć, że małżonkowie muszą wiedzieć jakie są konsekwencje żądania rozwodu z orzeczeniem lub bez orzekania o winie.

Rozwód bez orzekania o winie zwykle kończy się bardzo szybko, czasem nawet podczas jednej rozprawy, jeśli pomiędzy małżonkami nie ma żadnych spornych kwestii np. dotyczących opieki nad dziećmi, kontaktów z nimi ewentualnie wysokości świadczeń alimentacyjnych. Jak uzyskać rozwód na pierwszej rozprawie? Małżonkowie nie powinni zatem wnosić o orzekanie o winie, a wszelkie kwestie dotyczące dzieci (jeśli je mają) powinni uregulować w drodze rodzicielskiego planu wychowawczego, o którym szerzej we wcześniejszym artykule „Plan wychowawczy w postępowaniu rozwodowym”.

W innym wypadku Sąd w wyroku rozwodowym rozstrzygnie, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego, ewentualnie wskaże, że oboje z małżonków ponoszą winę za rozkład pożycia małżeńskiego, jeśli małżonkowie nie wniosą zgodnie o brak takiego rozstrzygnięcia. W wyroku rozwodowym Sąd nigdy nie stopniuje winy małżonków, orzekając tylko, że oboje z małżonków ponoszą winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Trzeba wskazać, że rozwód, w którym małżonkowie wnoszą o orzeczenie wyłącznej winy, trwa znacznie dłużej, czasem nawet kilka lat. Dlatego też, jeśli małżonkom zależy na tym, aby szybko załatwić rozwód, warto zrezygnować z orzekania o winie.

Wina a obowiązek alimentacyjny

Wyłączna wina lub wina oboga małżonków w rozkładzie pożycia małżeńskiego może nieść za sobą skutki już po samym orzeczeniu rozwodu, ponieważ wpływa na obowiązek alimentacyjnych byłych już małżonków.

Wyróżnia się dwa rodzaje obowiązku alimentacyjnego, tj.:

1. obowiązek alimentacyjny zwykły;
2. obowiązek alimentacyjny rozszerzony, nazywany również szczególnym.

Obowiązek alimentacyjny zwykły został uregulowany w art. 60 § 1 k.r.o., zgodnie z którym małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Tym samym pierwszą z przesłanek do orzeczenia alimentów na rzecz byłego małżonka jest okoliczność, że w wyroku rozwodowym pomiędzy stronami małżonek ten nie może zostać uznany za wyłącznie winnego. Innymi słowy, można żądać alimentów od drugiego małżonka w sytuacji, gdy:

1. żaden z małżonków nie został uznany za winnego rozpadu małżeństwa, a w konsekwencji rozwodu;
2. lub oboje z małżonków uznano za winnych rozpadowi małżeństwa.  

Kolejną z niezbędnych przesłanek do zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka jest stan niedostatku istniejący po stronie małżonka uprawnionego do alimentów. Niedostatek to sytuacja, w której małżonek nie ma realnych możliwości zarobkowych i majątkowych, aby zaspokoić swoje podstawowe oraz usprawiedliwione potrzeby. Niedostatek jednak nie może wynikać z winy samego roszczącego o alimenty małżonka, np. gdy małżonek ten nie chce podejmować pracy lub gdy małżonek ze względu na swoje cechy (np. alkoholizm) nie jest w stanie utrzymać pracy.

Co istotne, stan niedostatku nie musi zostać wywołany bezpośrednio przez rozwód, a może zaistnieć w wyniku późniejszych okoliczności, jak np. obowiązek osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, czy nagła i ciężka choroba uprawnionego. Niedostatek też nie może być abstrakcyjny, a co za tym idzie, powinien być określony w stosunku do możliwości majątkowych małżonka, który miałby te alimenty uiszczać.

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny wynika z art. 60 § 2 k.r.o. Zgodnie ze wskazanym przepisem, jeśli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. 

Mając na uwadze powyższe, wskazać trzeba, że rozszerzony obowiązek alimentacyjny obciąża tylko tego małżonka, który został uznany w postępowaniu rozwodowym za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Drugą z przesłanek niezbędnych do orzeczenia rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego na rzecz małżonka jest pojawienie się w wyniku rozwodu istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej małżonka niewinnego. Zgodnie z utartą już linią orzeczniczą istotne pogorszenie sytuacji materialnej to wynikająca bezpośrednio z rozwodu jej negatywna zmiana, polegająca na zmniejszeniu środków finansowych, którymi dysponuje małżonek niewinny, lub na zwiększeniu jego usprawiedliwionych potrzeb.  Zaznaczyć trzeba, że pogorszenie sytuacji majątkowej małżonka nie musi mieć postaci kwalifikowanej – niedostatku, natomiast przyjmuje się, że powinno być wyraźnie odczuwalne dla małżonka niewinnego.

Małżonek uprawniony do alimentów może dochodzić świadczeń na swoje usprawiedliwione potrzeby, a nawet potrzeby wyższego rzędu, co może oznaczać nawet zaspokajanie potrzeb na wyższym poziomie niż powszechnie uważany w społeczeństwie za przeciętny, ale jednocześnie na poziomie niższym niż dotychczas w małżeństwie, ponieważ obowiązek alimentacyjny małżonka winnego nie sięga tak daleko, by zapewnić małżonkowi taką samą stopę życiową jaka miała miejsce przed rozwodem. Innymi słowy, przy orzekaniu obowiązku alimentacyjnego rozszerzonego na rzecz małżonka Sąd dokonuje porównania poziomu życia, który małżonek miał podczas małżeństwa, z tym po orzeczeniu rozwodu i jeśli po dokonaniu porównania będzie miała miejsce dysproporcja, wówczas zostanie ona „wyrównana” zasądzonymi dla małżonka alimentami. 

Elementy wyroku orzekającego rozwód bądź separację

Wyrok rozwodowy, odpowiednio separacyjny, reguluje wszystkie istotne kwestie pomiędzy małżonkami.  Przede wszystkim w wyroku rozwodowym Sąd orzeka o rozwiązaniu małżeństw stron oraz orzeka, czy i który z małżonków ponosi winę na rozkład pożycia małżeńskiego, z tym zastrzeżeniem, że na zgodny wniosek stron Sąd nie orzeka o winie małżonków. W wyroku rozwodowym zawarte jest też wiele rozstrzygnąć dotyczących stosunków prawnych między rozwiedzionymi małżonkami oraz między nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi.

Już w tym miejscu godzi się podkreślić, że przepisy dotyczące wyroku rozwodowego mają zastosowanie również w przypadku, gdy przedmiotem postępowania jest separacja. Konsekwentnie, orzekając separację Sąd dokona takich samych rozstrzygnięć jak przy rozwodzie.

Władza rodzicielska

W wyroku rozwodowym Sąd z urzędu rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron oraz o kontaktach z nimi. Wspólne małoletnie dzieci stron to dzieci pochodzące w świetle prawa od obojga rozwodzących się małżonków, a wobec tego także dzieci przysposobione. Orzekając rozwód,Sądkieruje się dobrem dzieci, o czym była mowa powyżej. Zasadą również jest, że rodzeństwo powinno wychowywać się razem.

Sąd w wyroku rozwodowym uwzględnia pisemne porozumienie małżonków (tzw. plan wychowawczy) dotyczący sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi oraz utrzymywaniu kontaktów z nimi po rozwodzie, gdy porozumienie to jest zgodne z dobrem dzieci. W przypadku, gdy małżonkowie nie są w stanie przygotować takiego planu, Sąd – uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców – rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu wspólnych kontaktów po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając jednocześnie władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do małoletniego. Sąd może też odstąpić od wydania orzeczenia o kontaktach, jeśli małżonkowie złożą zgodny wniosek. W wyroku rozwodowym, jeśli dobro małoletnich tego wymaga, może pobawić władzy jednego z rodziców (co ma miejsce co do zasady w skrajnych przypadkach) lub jeśli zaistnieją odpowiednie przesłanki, władzę rodzicielską zawiesić.

Alimenty na rzecz małoletnich dzieci

W wyroku rozwodowym Sąd orzeka z urzędu o tym, w jakiej wysokości małżonkowie są zobowiązani do ponoszenia alimentów na rzecz małoletnich dzieci stron. Rozstrzygnięcie Sądu rozwodowego najczęściej polega na zasądzeniu od jednego z rodziców renty alimentacyjnej na rzecz dziecka. Rozstrzygnięcie co do alimentów, władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dziećmi nie jest niewzruszalne i w przypadku, gdy zmienią się okoliczności, w odrębnych postępowaniach można je zmienić. Alimenty na dziecko są szerokiem zagadnieniem, z którym mozna się bliżej zapoznać w artykule pt. “Alimenty“.

Wspólne mieszkanie małżonków

W wyroku rozwodowym Sąd orzeka o wspólnym mieszkaniu małżonków. Podejmując wskazane w tym przepisie rozstrzygnięcia, Sąd powinien uwzględniać przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólnie mieszkanie, Sąd z urzędu orzeka o sposobie korzystania z niego przez czas wspólnego zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Mieszkanie to nie musi być wspólne w sensie prawnym, tj. nie musi być współwłasnością małżonków, lecz faktycznie razem zajmowane. Orzeczenie to z reguły polega na tymczasowym przydzieleniu każdemu z małżonków określonej części mieszkania do odrębnego korzystania, poprzez wskazanie pokoju, który małżonkowie będą zajmować. Przyjmuje się, że Sąd może odstąpić od orzekania o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania, jeżeli małżonkowie z przyczyn usprawiedliwionych wnoszą o nieorzekanie w tej kwestii, gdyż uzgodnili już sposób jego używania, lub też nie zajmują wspólnie mieszkania.

W wypadkach wyjątkowych, na żądanie jednej ze stron, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, w wyroku rozwodowym Sąd może nakazać jego eksmisję. Na zgodny wniosek stron Sąd może orzec o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu tego mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Przedmiotem tego rozstrzygnięcia może być tylko mieszkanie, do którego prawo przysługuje obojgu rozwodzącym się małżonkom.

Podział majątku wspólnego

W wyroku rozwodowym Sąd może dokonać podziału majątku wspólnego małżonków. Jest to dopuszczalne, jeżeli z wnioskiem takim wystąpi jeden z małżonków, a przeprowadzenie podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.  Praktyce takie rozwiązanie ma miejsce niezwykle rzadko i zwykle podziału majątku wspólnego dokonuje się już po orzeczeniu rozwodu w odrębnym postępowaniu albo na mocy umowy stron.

Alimenty na rzecz jednego małżonka

Na żądanie jednego z małżonków w wyroku rozwodowym Sąd orzeka o alimentach należnych małżonkowi od drugiej strony po rozwiązaniu małżeństwa. Jednak aby do tego doszło należy zgłosić stosowny wniosek podczas rozprawy lub posiedzenia w obecności drugiego małżonka albo w piśmie, które musi zostać doręczone drugiemu małżonkowi.

Rozwód i separacja – różnice

Już na pierwszy rzut oka widać, że ustawodawca odmiennie określił przesłanki do orzeczenia separacji od tych do orzeczenia rozwodu. Rozwód może zostać orzeczony tylko wtedy, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały oraz zupełny rozkład pożycia. Do orzeczenia separacji wystarczy, aby rozkład ten był jednie zupełny.

Z pozwem lub wnioskiem o orzeczenie separacji, odmiennie niż przy w przypadku rozwodu, może wystąpić również małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego i nie będzie to miało zasadniczo wpływu na decyzję Sądu.

Same skutki orzeczenia separacji są bardzo zbliżone jak przy rozwodzie. Warto jednak wskazać, że po orzeczeniu separacji małżonkowie nie mogą zawrzeć kolejnego małżeństwa, co oczywiście nie ma miejsca w przypadku rozwodu, gdyż w jego przypadku nowe małżeństwo można zawrzeć po uprawomocnieniu się wyroku. Co również ważne i odróżniające obie instytucje, to fakt, że po orzeczeniu separacji małżonkowie mogą wystąpić do Sądu o jej zniesienie, co powoduje jej ustanie oraz powrót małżonków do małżeństwa. Rozwód natomiast powoduje definitywne ustanie małżeństwa.

Po orzeczeniu separacji małżonkowie są zobowiązani do wspólnej pomocy. Ma ona miejsce tylko w sytuacji, gdy wymagają tego względy słuszności. Na małżonkach pozostających w separacji ciąży jednak obowiązek alimentacyjny, tak jak ma to miejsce w przypadku orzeczenia rozwodu. Obowiązek alimentacyjny obciążający małżonków pozostających w separacji – w przeciwieństwie do obciążającego rozwiedzionych małżonków – nie jest ograniczony żadnym terminem.

W przypadku orzeczenia rozwodu małżonek, który zmienił nazwisko może wrócić do swojego poprzedniego nazwiska. Aby to zrobić wystarczy, że małżonek ten w terminie 3 miesięcy po uprawomocnieniu się orzeczenia o rozwodzie, wystąpił do kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z wnioskiem o zmianę nazwiska. Co kluczowe, termin 3 miesięczny jest terminem nieprzekraczalnym. Późniejsza zmiana nazwiska na dotychczasowe może odbyć się jedynie w drodze postępowania administracyjnego. W przypadku orzeczenia separacji małżonek nie może powrócić do swojego poprzedniego nazwiska, chyba że będzie się starał o to w drodze postępowania administracyjnego. 

Ostatnią z różnic pomiędzy rozwodem a separacją jest fakt, że postępowanie o rozwód toczy się tylko w ramach postępowania procesowego i nie ma przy tym znaczenia fakt, że małżonkowie nie wnoszą o orzekanie przez Sąd o winie, co de facto bardzo usprawnia postępowanie. Postępowanie o separację może toczyć się również w ramach postępowania nieprocesowego.

Ile kosztuje rozwód w Rzeszowie w 2023 roku?

Podejmując decyzję o rozwodzie małżonkowie muszą mieć świadomość kosztów, jakie mogą pojawić się w tracie sprawy. Niejednokrotnie również, pytanie o koszty jest jednym z pierwszych pojawiających się pytań podczas porady prawnej dotyczącej rozwodu.

W postępowaniu o rozwód trzeba wyróżnić:

• Koszty opłaty od pozwu o rozwód

Opłata od pozwu o rozwód jest stała i wynosi 600,00 zł. Opłatę tę uiszcza się na rachunek bankowy Sądu Okręgowego przed którym sprawa ma się toczyć. Ważne przy tym jest, że dowód uiszczenia opłaty od pozwu stanowi załącznik do pozwu o rozwód, co oznacza, że opłata ta musi zostać uiszczona jeszcze przed złożeniem pozwu. Również w momencie składania pozwu o rozwód nie ma znaczenia, z punktu wysokości opłaty jaką należy wnieść, czy w pozwie rozwodowym małżonek żąda rozwodu z orzekaniem o winie, czy też bez orzekania o winie, co potocznie jest nazywane rozwodem za porozumieniem stron. Trzeba jednak zaznaczyć, że to jak ostatecznie zostanie orzeczony rozwód, tj. czy zostanie orzeczona wina za rozkład pożycia małżeńskiego, czy też rozwód nastąpi bez orzekania o winie będzie miało znaczenie dla późniejszego rozliczenia kosztów postępowania w wyroku rozwodowym. Otóż w przypadku rozwodu bez orzekania o winie Sąd z urzędu zwraca połowę opłaty za pozew małżonkowi, który o ten rozwód wniósł. A zatem już na tym etapie koszt rozwodu w zakresie opłat od pozwu wynosi 300,00 zł, a nie 600,00 zł. Jednocześnie, w wyroku rozwodowym Sąd, co do zasady orzeka dodatkowo zwrot połowy tej opłaty, a więc kwoty 150,00 zł od byłego małżonka na rzecz małżonka, który o rozwód wnosił.

Zdarza się czasem, chociaż niezmiernie rzadko, że w pozwie o rozwód małżonek wnioskuje o dokonanie podziału majątku wspólnego stron. Wówczas przy zgodnym podziale majątku opłata od wniosku wynosi 300,00 zł, natomiast w przypadku braku zgody opłata ta wynosi 1.000,00 zł. Trzeba jednak zaznaczyć, że dokonanie podziału majątku w wyroku rozwodowym zdarza się wyjątkowo i to zwykle w sytuacjach, jeśli małżonkowie mają wypracowanie zgodne stanowisko co do podziału majątku, a jednocześnie majątek wspólny stron nie składa się z wielu składników. Oczywiście nie jest to reguła, natomiast zgodnie z art. 58 § 3 k.r.o. Sąd orzeknie o podziale majątku na wniosek jednego z małżonków jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, a zatem w znacznej większości przypadków podział majątku będzie wymagał przeprowadzenia odrębnego postępowania.

• Inne koszty związane z postępowaniem o rozwód

Niezależnie jednak od kosztów stricte sądowych, pojawiają się dodatkowe opłaty, jak np. opłata za wywiad kuratora, opłata za mediacje, czy koszty związane z wydaniem opinii przez Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów.

Potrzeba uiszczenia opłaty za wywiad kuratora pojawia się w sytuacji, w której małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci i to w zasadzie niezależnie, czy małżonkowie są zgodni co do kwestii podziału opieki nad nimi po rozwodzie i np. przygotowali w tym celu porozumienie wychowawcze, czy też pomiędzy małżonkami pojawia się spór w tym zakresie. Celem przeprowadzenia wywiadu przez kuratora jest sprawdzenie w jakich warunkach wychowują się dzieci oraz z kim zamieszkują. Koszt przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w sytuacji, w której rodzice mieszkają niedaleko siebie wynosi ok. 80,00 zł.

W postepowaniu o rozwód, gdy małżonkowie mają małoletnie dzieci może pojawić się potrzeba wydania opinii przez Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów. Zwykle ma to miejsce w sytuacji, w której małżonkowie nie są zgodni co do zakresu władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi oraz w zakresie kontaktów rodziców z dziećmi, czy ustalenia miejsca pobytu małoletnich dzieci stron. Wydanie opinii przez OZSS zawsze poprzedzone jest przeprowadzeniem badania w ośrodku przez specjalistów z zakresu psychologii oraz pedagogiki, a jeśli pojawi się taka potrzeba również specjalisty z zakresu psychiatrii. Koszt wydania takiej opinii wynosi od kilkuset do czasem i kilku tysięcy złotych i jest uzależniony od ilości wydanych przez OZSS opinii uzupełniających lub też całkowicie nowych opinii. Oczywiście każdy przypadek jest indywidualny i nie zawsze jest potrzeba wnioskowania o dalsze opinie, gdyż zdarza się, że wnioski wyciągnięte przez biegłych są satysfakcjonujące dla małżonków.

Kolejnym kosztem jaki może pojawić się w sprawie o rozwód, jest koszt postępowania mediacyjnego. Mediacje nie są bezpłatne ale są dobrowolne. Powyższe oznacza, że jeśli któryś z małżonków nie będzie chciał w nich uczestniczyć, to nie będzie miał takiego obowiązku. Koszty mediacji, co do zasady ponoszone są w połowie przez małżonków i płatne są do rak mediatora. Ostateczny koszt mediacji uzależniony jest m.in. od tego ile posiedzeń mediacyjnych zostanie przeprowadzonych. W sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić oraz w sprawach o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora za prowadzenie postępowania mediacyjnego wynosi za pierwsze posiedzenie 150 złotych, a za każde kolejne – 100 złotych, łącznie nie więcej niż 450 złotych, natomiast w sprawach o prawa majątkowe wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 150 złotych i nie więcej niż 2000 złotych za całość postępowania mediacyjnego. Do kosztów mediacji należ też doliczyć koszt korespondencji (30 zł) oraz koszt wynajmu pomieszczenia, w którym mediacje te będą przeprowadzone, jeśli mediator nie dysponuje takim pomieszczeniem (70 zł za każde posiedzenie).

• Wynagrodzenie Kancelarii

Ostatnim elementem wpływającym na koszty postępowania rozwodowego jest wynagrodzenie pełnomocnika. Oczywiście nie ma przymusu adwokackiego w sprawach o rozwód, niemniej konsultacja z osobą, która zajmuje się takimi sprawami na co dzień pomaga uniknąć wielu błędów w trakcie rozwodu. Wynagrodzenie Kancelarii za sprawę o rozwód jest ustalane zawsze bardzo indywidualnie, a wpływ na nie mają następujące czynniki:

1. Stopień skomplikowania sprawy
2. Pozew rozwodowy z orzeczeniem o winie małżonka lub bez orzeczenia o winie
3. Posiadanie małoletnich dzieci i brak możliwości porozumienia się z drugą stroną co do sposobu sprawowania nad nimi szeroko pojętej opieki po rozwodzie
4. Ilość rozpraw lub posiedzeń mediacyjnych przeprowadzonych w sprawie
5. Potrzeba sporządzana replik lub zarzutów do opinii biegłych

Oczywiście najtańszym i najszybszym rozwiązaniem jest wniesienie sprawy o rozwód bez orzekania o winie, a w przypadku gdy małżonkowie posiadają małoletnie dzieci, przedstawienie zgodnego porozumienia wychowawczego dotyczącego opieki nad nimi. Wówczas najczęściej odbywa się jedna rozprawa i zapada na niej wyrok rozwodowy. Całkowicie inaczej przedstawiają się koszty w sytuacji, w której małżonkowie nie potrafią się ze sobą porozumieć i zachodzi potrzeba sporządzania wielu pism procesowych, czy zarzutów do opinii biegłych jak również jest potrzeba przeprowadzenia szerokiego postępowania dowodowego (w szczególności przesłuchanie wielu świadków na rozprawie). W takim przypadku automatycznie rosną koszty postępowania rozwodowego. Trzeba jednak zaznaczyć, że każdy przypadek jest inny i nie ma możliwości oszacowania kosztów całej sprawy bez dokonania uprzedniej jej analizy.

Rozwód Adwokat Rzeszów – Pomoc

Rozwód należy do jednych najtrudniejszych spraw. Warto zatem skorzystać w tym zakresie z profesjonalnej pomocy prawnej. Rozstrzygnięcie Sądu zgodne z oczekiwaniami może zaważyć na całym przyszłym życiu. Warto mieć zatem adwokata, który specjalizuje się w tej tematyce i będzie w stanie odpowiednio poprowadzić sprawę.

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszej kancelarii w zakresie spraw o rozwód w Rzeszowie. Bezpośredni kontakt z biurem kancelarii - tel. 570 420 373 lub e-mail kancelaria@ktmh.pl. Biura naszej kancelarii znajdują się w Rzeszowie i Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Jagienka Jaracz-Wilk

Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.