Wiele osób zadaje sobie pytanie o to, czym różni się stwierdzenie nabycia spadku od działu spadku. Celem niniejszego artykułu jest zwięzłe wyjaśnienie różnić pomiędzy przedmiotowymi instytucjami prawnymi.
Spis treści
Stwierdzenie nabycia spadku
Stwierdzenie nabycia spadku to inaczej prawne potwierdzenie tego, kto został spadkobiercą po zmarłym, a także w jakim udziale (czyli w jakiej części otrzymał spadek). Każda osób wskazanych w stwierdzeniu nabycia spadku otrzymuje część całego wspólnego majątku po spadkodawcy, lecz bez podziału na poszczególne jego składniki – na przykład dom, mieszkanie czy samochód. Każdy ze spadkobierców posiada bowiem stosowny ułamkowy udział w całej masie spadkowej.
W polskim prawie istnieją dwie drogi dokonania stwierdzenia nabycia spadku. Możliwe jest sporządzenie takiego dokumentu u notariusza – wtedy nazywamy ten dokument aktem poświadczenia dziedziczenia.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Dokument ten sporządzany jest przez notariusza. Jest to niewątpliwie szybsza droga stwierdzenia nabycia spadku. Należy jednak pamiętać, że do notariusza możemy zgłosić się wyłącznie w sytuacji, gdy wszyscy spadkobiercy są ze sobą zgodni. Jeżeli na przykład podważana jest ważność testamentu, wtedy nie można wybrać takiej możliwości. Co niezwykle istotne, do notariusza wszyscy spadkobiercy muszą udać się jednocześnie. Po sporządzeniu i podpisaniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz niezwłocznie dokonuje wpisu do Rejestru Spadkowego.
Stwierdzenia nabycia spadku – droga sądowa
Druga z możliwości to droga sądowa. Aby dokonać stwierdzenia nabycia spadku w trybie sądowym należy złożyć wniosek do sądu rejonowego, właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, czyli spadkodawcy. Wnioskodawca (czyli osoba składająca wniosek) powinna we wniosku zamieścić informację o wszystkich możliwych spadkobierców, wraz z określeniem ich stopnia pokrewieństwa. Na dowód powiązań rodzinnych należy do wniosku dołączyć odpisy z aktów stanu cywilnego, np. dzieci dołączają akt urodzenia, a jeżeli weszły w związek małżeński i przyjęły nazwisko męża, także akt małżeństwa. Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku to 50 zł. Sąd stwierdza nabycie spadku postanowieniem wydanym w postępowaniu nieprocesowym.
Oba te dokumenty, zarówno akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza, jak i prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku mają taką samą moc prawną. Stanowią one podstawowy dokument potwierdzający prawo do spadku, którym spadkobiercy legitymują się w obrocie prawnym (np. w banku składając wniosek o wypłatę pieniędzy z rachunku bankowego zmarłego) potwierdzając za jego pomocą, że rzeczywiście są spadkobiercami po zmarłym spadkodawcy.
Dział spadku
Jak już zostało wspomniane, postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku oraz akt poświadczenia dziedziczenia określają jedynie osoby, które stanowią spadkobierców oraz należny im udział w spadku. Wynika z tego, iż potwierdzają one jedynie, że dane osoby stanowią spadkobierców spadku po zmarłym. Z kolei dział spadku prowadzi do zniesienia wspólności majątku spadkowego pomiędzy spadkobiercami. Tak jak w przypadku stwierdzenia nabycia spadku, działu spadku można dokonać na dwa sposoby, a mianowicie w formie umowy lub na drodze sądowej.
Umowny dział spadku
Działu spadku można dokonać w formie umowy pomiędzy spadkobiercami. W umowie należy szczegółowo wypisać składniki spadku – czyli wszystko, co wchodzi w skład spadku, tj. dom, mieszkanie, samochód, motocykl czy papiery wartościowe. Następnie dokonuje się podziału składników. Na przykład można się umówić, iż jeden ze spadkobierców nabędzie własność samochodu, natomiast drugi otrzyma mieszkanie i dokona spłaty na rzecz pierwszego spadkobiercy.
Forma umowy o dział spadku nie jest zastrzeżona przez przepisy prawa. Ze względów dowodowych najbezpieczniejsze będzie jednak zawarcie jej w formie pisemnej. Pozwoli to uniknąć w przyszłości sporów co do treści umowy. Co niezwykle istotne, jeżeli jednym z przedmiotów umowy, których dotyczy dział spadku, jest nieruchomość, to umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.
Sądowy dział spadku
Druga z form działu spadku to jego podział na drodze sądowej. Najczęściej spadkobiercy decydują się na drogę sądową, gdy nie dojdą pomiędzy sobą do porozumienia co do podziału masy spadkowej. W takiej sytuacji do sądu rejonowego wnosi się wniosek o wszczęcie postępowania działowego. Należy w nim wskazać składniki majątku, który ma ulec podziałowi pomiędzy spadkobierców. Wnioskodawca powinien również przedstawić swoją propozycję podziału spadku.
Stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku w jednym postępowaniu
Co do zasady powinno się w pierwszej kolejności uzyskać dokument stwierdzający nabycie spadku, a następnie dokonać działu tego spadku. Jednak, zgodnie z art. 681 Kodeksu postępowania cywilnego „Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego”. Z przepisu tego wynika, iż w drodze wyjątku, możliwe jest, już w ramach sądowego działu spadku, dokonanie stwierdzenia nabycia spadku.
Podsumowanie
Sądowe postępowania spadkowe należą do jednych z bardziej skomplikowanych oraz długotrwałych postępowań. Dużo korzystniejszy dla spadkobierców jest zgodny podział majątku. Należy jednak pamiętać, iż każda sprawa związana ze spadkiem jest indywidualna. Pomoc prawna w każdej ze spraw wymaga zapoznania się przez prawnika z dokumentacją oraz sytuacją Klienta.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Andrzej Polak
Radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wieloletnie doświadczenie zawodowe zdobywał już w trakcie studiów w renomowanych rzeszowskich kancelariach prawnych oraz jako konsultant i członek zarządu Uniwersyteckiej Poradni Prawnej działającej przy WPiA UR, a obecnie także jako radca prawny in-house w dużej spółce budowlanej. Z Kancelarią TMH współpracuje od 2018 roku. W pracy zajmuje się głównie prawem cywilnym, prawem spółek oraz obsługą prawną cudzoziemców. Zawodowo skupia się szczególnie na zagadnieniach z zakresu prawa budowlanego takich jak przygotowywanie, opiniowanie i negocjowanie umów o roboty budowlane, oraz prowadzenie postępowań sądowych z tego zakresu.
