Niewątpliwie kluczowym momentem dla wszystkich frankowiczów był wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydany w sprawie C-260/18 (sprawa Państwa Dziubaków), w którym Trybunał wskazał, że to sąd krajowy powinien ocenić skutek jaki wynika z Dyrektywy 93/13, która zobowiązuje państwa do wypracowania mechanizmów, które zabezpieczają konsumentów i przywracają równowagę kontraktową, w oparciu o przepisy prawa krajowego wskazując, że dyrektywa nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu umowy kredytowej.
W sprawie tej pytania prejudycjalne zostały skierowane do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez Sąd Okręgowy w Warszawie w głośnym procesie Państwa Dziubaków przeciwko bankowi Raiffeisen Bank International AG Oddział w Polsce, dotyczącym kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego. Już w maju 2019 r. korzystną dla frankowiczów opinię wydał Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Ostatecznie, w dniu 3 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wydał wyrok, w którym unieważnił zawartą przez Państwa Dziubaków z bankiem umowę. W motywach wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że Raiffeisen Bank nie poinformował o faktycznym ryzyku kredytobiorców związanych z kursem waluty CHF, co spowodowało rażące naruszenie interesów frankowiczów. Warto podkreślić, że stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się bezpośrednio jedynie do sprawy Państwa Dziubaków, natomiast ze względu na fakt, że sądy korzystają z niego w analogicznych sprawach, zdecydowanie zwiększył on szanse na wygraną w procesach pozostałych frankowiczów. Skutki wyroku Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej zostały szerzej omówione w artykułach prawników tworzących Kancelarię Prawną TMH, a w szczególności w artykułach: https://ktmh.pl/skutki-wyroku-tsue-w-sprawie-frankowiczow/, https://ktmh.pl/wyrok-trybunalu-sprawiedliwosci-unii-europejskiej-a-sytuacja-frankowiczow/ oraz https://ktmh.pl/jak-uniewaznic-lub-odwalutowac-kredyt-frankowy/)
Warto jednak podkreślić, że już wcześniej (przed wyrokiem w sprawie Państwa Dziubaków) przyjęta przez sądy linia interpretacyjna i orzecznicza powodowała, że wyroki wydawane w sprawach frankowiczów były w większości dla nich korzystne. Poniżej przytoczone zostanie jedynie kilka z wyroków, które zapadły w ostatnim czasie. Szerzej zagadnienie zostało zaprezentowane w artykule https://ktmh.pl/sytuacja-frankowiczow-w-swietle-aktualnego-orzecznictwa/
W wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III CKS 159/17 uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego uzasadniając, że w jego ocenie „opisany mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, zaś klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. W istocie tak niejasne i niepoddające się weryfikacji określenie sposobu ustalania kursów wymiany walut stanowi dodatkowe, ukryte wynagrodzenie banku, które może mieć niebagatelne znaczenie dla kontrahenta, a którego wysokość jest dowolnie określana przez bank.”. Sąd Najwyższy podkreślił również, że usunięcie zapisów dotyczących indeksacji, poprzez uznanie ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie powoduje automatycznie unieważnienia całej umowy, gdyż ta będzie mogła dalej funkcjonować. „Eliminacja klauzuli indeksacyjnej nie prowadzi do unieważnienia umowy, ani też nie wymaga zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego innym – możliwe jest funkcjonowanie umowy stron również po wyeliminowaniu z niej klauzuli indeksacyjnej”.
Kolejnym istotnym dla frankowiczów wyrokiem jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. wydany w sprawie o sygn. akt I CSK 242/18, który dotyczył umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego. W przytoczonym wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że eliminacja abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej nie doprowadzi do upadku umowy w pozostałym zakresie, bowiem po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych umowa kredytowa nadal zawiera wszystkie elementy niezbędne dla określenia treści stosunku prawnego łączącego strony, a w szczególności kwotę kredytu wyrażoną z złotówkach, okres kredytowania, terminy spłaty oraz wysokość oprocentowania.
Odnośnie kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego zasadnicze znaczenie miał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r. wydany w sprawie o sygn. akt IV CSK 309/18, w którym Sąd Najwyższy uznał, że „Umowa w ogóle nie przewidywała możliwości oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu wskazanej w umowie we frankach szwajcarskich ani też możliwości zwrotu kredytu w tej walucie. To sprawia, że podzielając pogląd znajdujący się w zaskarżonym wyroku należy uznać, iż umowa kredytu hipotecznego zawarta między stronami była umową opiewającą na walutę polską z zamieszczoną w niej klauzulą waloryzacyjną. Sformułowanie umowy w taki sposób, że w pierwszym jej merytorycznym postanowieniu (§ 2 umowy) Bank kredytujący umieścił kwotę kredytu w CHF, wobec całej pozostałej treści umowy i jej załączników jest tylko niezasługującym na ochronę kamuflażem rzeczywistych intencji tego Banku.”. Ponadto zaznaczył, że „charakter kredytu jako denominowanego do waluty obcej nie odpowiadał treści sporządzonej umowy, jak uczynił to Bank, a sprzeczność postanowień umowy z bezwzględnie obowiązującym art. 69 prawa bankowego sprawiła, że umowa ta była w jego ocenie nieważna”. W niniejszej sprawie kluczowym elementem była wadliwie sporządzona klauzula waloryzacyjna, gdyż zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego bank kredytujący ma obowiązek umieścić w umowie jednoznacznie określoną kwotę kredytu jako środków pieniężnych.
Natomiast w Wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2019 r., sygn. akt I ACa 674/18 wskazano, że „Zachodzą podstawy do uznania upadku – nieważności umowy z tego powodu, że postanowienia umowy, które przewidują indeksację kwoty udzielonego kredytu i rat kredytu, które kredytobiorcy zobowiązani są spłacać, odwołujące się do tabel kursów zakupu i sprzedaży walut obcych Banku, ale nie określające jak te kursy będą ustalane, uznać należy za postanowienia abuzywne, a więc sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorców.”
W wyroku z dnia 13 listopada 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, sygn. akt I ACa 268/19 zmienił w całości wyrok i zasądził na rzecz frankowiczów całą dochodzoną przez nich kwotę, ponieważ uznał, że umowa wskutek zawarcia w niej nieuczciwych klauzul indeksacyjnych jest nieważna w całości. Jednocześnie Sąd stwierdził, że umowa nie jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, jednak klauzule indeksacyjne są nieuczciwe i muszą zostać wyeliminowane z umowy. W ich miejsce nie można jednak wprowadzić innego mechanizmu indeksacji, a konsekwentnie umowa ta musi upaść w całości.
W wyroku z dnia 3 marca 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy, sygn. akt XXVII Ca 2125/18 zmienił wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia z dnia 25 maja 2018 r. sygn. akt VI C 2402/16 i stwierdził, że umowa kredytu waloryzowanego mBanku z 2006 r. zawierała bezskuteczne postanowienia umowne w postaci klauzul indeksacyjnych i musi być wykonywana bez nich. Ponieważ kredyt ten został już w całości spłacony to Sąd Okręgowy zasądził od banku na rzecz frankowiczów nadpłaconą przez nich kwotę.
Warto jednak podkreślić, że jest to jedynie niewielki fragment korzystnych orzeczeń wydawanych w sprawach frankowiczów, natomiast wobec korzystnego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wyroków takich będzie w najbliższym czasie zapadało zapewne zdecydowanie więcej.
