Blog

Prawo autorskie w działalności public relations

Public relations to świadome, zaplanowane i długotrwałe pielęgnowanie stosunków z bliższym i dalszym otoczeniem, prowadzące do pozyskania jak największej liczby klientów, zwolenników i popleczników. Mówiąc inaczej, PR dotyczy przede wszystkim kształtowania stosunku środowiska do danej marki czy przedsiębiorstwa.

Każda osoba zajmująca się public relations, w sposób bardziej bądź mniej profesjonalny, musi niewątpliwie znać i rozumieć jej zależności z prawem. Po pierwsze, jest to niezbędne by nie przekraczać dozwolonych prawem granic oraz respektować prawa osobowe. Z drugiej strony, znajomość prawa oznacza również świadomość przysługujących narzędzi, niezbędnych do skutecznego prowadzenia działalności PR-owej. Największe znaczenie w tym przedmiocie ma prawo prasowe oraz prawo autorskie. 

W niniejszym artykule przedstawione będą powiązania PR z prawem autorskim, które umożliwiają bezpieczne, legalne korzystanie z cudzej twórczości w materiałach wykorzystywanych w działalności PR-owej, w szczególności ze zdjęć, fragmentów filmów, muzyki wykorzystywanej w ramach działań promocyjnych. 

Spis treści

Ustawa o prawie autorskim

W pierwszej kolejności należy wskazać, że przedmiotem ochrony ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej jako „ustawa o prawie autorskim” lub „Prawo autorskie”) jest utwór. Jest to „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Zgodnie z podaną definicją dzieło zostanie uznane za utwór, jeśli spełnione zostaną łącznie trzy przesłanki: stanowi ono rezultat pracy człowieka, jest przejawem jego działalności twórczej oraz posiada indywidualny charakter. Należy pamiętać, że twórcy tak rozumianego utworu przysługują do niego osobiste prawa autorskie oraz autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa osobiste

Zgodnie z art. 16 ustawy o prawie autorskim, autorskie prawa osobiste są nieograniczone w czasie i niezbywalne. Chronią one więź twórcy z autorem, a w szczególności prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, a także do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Prawa te przysługują wyłączeni twórcy, którym może być wyłącznie osoba fizyczna. Zgodnie z prawem polskim, praw autorskich majątkowych nie można zbyć, ani się ich zrzec. 

Autorskie prawa majątkowe

Jak wskazuje treść art. 17 ustawy o prawie autorskim, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Należy wskazać, że w przeciwieństwie do praw osobistych, prawa majątkowe są ograniczone w czasie – przysługują, co do zasady, przez całe życie twórcy oraz 70 lat po jego śmierci. Po tym czasie stają się one elementem domeny publicznej. W przypadku, w którym autor nie jest znany, czas ten liczy się od pierwszego rozpowszechnienia utworu. Co ważne, prawa te nie są nierozerwalnie związane z twórcą, mogą być przenoszone w ramach umowy o przeniesieniu praw lub w ramach spadku. Ponadto, twórca może upoważnić inną osobę do korzystania z autorskich praw majątkowych na zasadzie licencji. W posiadaniu autorskich praw majątkowych może być również inny podmiot nie osoba fizyczna, np. spółka z o.o. jako osoba prawna. 

Prawo autorskie w PR

Dla osób związanych z działalnością public relations, przede wszystkim rzeczników prasowych, pracowników działów PR, agencji reklamowych oraz pracowników wewnętrznych, kluczowymi utworami podlegającymi ochronie są utwory wyrażone słownie, graficzne, plastyczne, fotograficzne, muzyczne oraz słowno-graficzne i audiowizualne. Co istotne, utworami, w rozumieniu ustawy, nie są proste informacje prasowe czy odkrycia, idee itp.  

Należy pamiętać, że każdy utwór, spełniający podane powyżej przesłanki, podlega ochronie. Co do zasady, przyjmuje się, że korzystać z utworu może tylko jego twórca oraz osoby trzecie, które uzyskały od niego zgodę. Generalnie, niedozwolone jest korzystanie i rozpowszechnianie utworu bez zgody autora. Co prawda, od zasady tej istnieje szereg wyjątków, jednakże rzadko kiedy mogą one znaleźć zastosowanie w działalności public relations. 

Konieczność uzyskania zgody 

Zasadą jest, że bezpieczne korzystanie z utworów osób trzecich jest dozwolone dopiero po uzyskaniu ich zgody. W celu jej uzyskania należy zwrócić się bezpośrednio do twórcy, wydawcy czy wytwórni muzycznej (posiadacza autorskich praw majątkowych), czasami również wystarczy uzyskanie licencji od organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Czasami zgodę można uzyskać bez ponoszenia dodatkowych opłat – na przykład w ramach współpracy, gdy publikowanie materiałów może stanowić promocję również dla drugiej strony. Częściej jednak, należy będzie uiścić należną opłatę za możliwość rozpowszechniania, np. zdjęć czy wykorzystania muzyki w reklamie. 

Należy również pamiętać, by przy sporządzaniu kampanii zabezpieczyć się sporządzając odpowiednie umowy o przeniesieniu autorskich praw majątkowych lub umowy licencyjne, m.in. z fotografem czy grafikiem. Warto również zwrócić uwagę na konieczność uzyskania zgody na wykorzystanie wizerunku modeli lub modelek biorących udział w kampanii, najlepiej na piśmie, co pozwoli uchronić się przed późniejszymi problemami z tego tytułu. 

Dozwolone korzystanie z informacji w działalności public relations bez uzyskania zgody 

Zgodnie z prawem, bez potrzeby uzyskania zgody, można w szczególności korzystać z grafik i zdjęć udostępnionych na licencjach Creative Commons, a także tych, znajdujących się w domenie publicznej. Licencje Creative Commons (CC) to inaczej licencje otwarte. Umożliwiają one korzystanie  utworu, pod warunkiem respektowania warunków określonych licencją. Warunki te określają sposób korzystania z utworu, zakres jego modyfikacji, czy obowiązek wskazania imienia i nazwiska autora. 

Ponadto, bez konieczności uzyskiwania czyjejkolwiek zgody można korzystać z utworów znajdujących się w domenie publicznej. Jak zostało to wskazane, domena publiczna oznacza zbiór utworów, które nie są chronione prawem autorskim i mogą być swobodnie wykorzystywane w każdym czasie i miejscu z uwagi na to, że majątkowe prawa autorskie do nich wcześniej wygasły. 

Podsumowanie

Jak zostało to powyżej wyjaśnione, dla wykorzystywania utworów w ramach PRowej działalności gospodarczej w większości przypadków niezbędne jest posiadanie stosownej licencji lub zawarcie umowy o przeniesienie majątkowych praw autorskich. Dodatkowo, należy pamiętać o konieczności uzyskania stosownych zgód na wykorzystanie wizerunku od modeli lub aktorów. Tworząc kampanię reklamową należy dużą uwagę zwrócić na zawierane umowy, które, sporządzone w dokładny i prawidłowy sposób, ochronią przed naruszeniem praw autorskich podczas działalności public relations. Należy pamiętać, że bezpiecznej jest zabezpieczyć się prawnie na etapie tworzenia kampanii, niż w późniejszym czasie ponosić konsekwencję zaniechań. 

Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.

Kontakt

Kancelaria Prawna TMH Rzeszów – Adwokat Tomasz Marek, Radca Prawny Marcin Hotel

ul. Dominikańska 1A
35-077 Rzeszów

Tel: (17) 307 07 66

Ocena Google
5.0
Na podstawie 116 recenzji
×