Wyrok wydany 3 października 2019 r. przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej również jako „TSUE”) dotyczący kredytu we frankach może zmienić sytuację tzw. frankowiczów. W szczególności, zwiększy szanse konsumentów na wygraną w polskich sądach.
Spis treści
Sprawa przed Sądem Okręgowym w Warszawie
Wyrok jest następstwem skierowanych przez Sąd Okręgowy w Warszawie (dalej również „SO”) pytań do TSUE, związanych ze sprawą toczącą się przez tym sądem. Sprawa ta dotyczy małżeństwa, które w 2008 roku zawarło umowę kredytu hipotecznego na 40 lat. Kredyt ten udzielony został udzielony w polskich złotych, natomiast indeksowany był do franka szwajcarskiego. Powodowie w tej sprawie żądali stwierdzenia nieważności zawartej umowy, ze względu na nieuczciwe, ich zdaniem, postanowienia dotyczące sposobów indeksowania, które zezwalało bankowi na jednostronne i dowolne określanie kursu walut.
Pytania SO związane były z wykładnią Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej również „Dyrektywa”). Zgodnie z nią państwa obowiązane są wypracować mechanizmy, które zabezpieczają konsumentów i przywracają równowagę kontraktową.
Wyrok TSUE
Co najważniejsze, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, iż przepisy Dyrektywy nie stoją na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Ponadto, TSUE orzekł, że przepisy unijne nie pozwalają na wypełnienie luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę.
Powyższe oznacza, że po uznaniu przez sąd zapisów umownych jako klauzul niedozwolonych, sąd może uznać je za nieobowiązujące, a co za tym idzie, niejako „usunąć” je z umowy. Kryterium oceny niezgodności z prawem jest interes konsumenta – kredytobiorcy. Ponadto, TSUE w wyroku jednoznacznie stwierdził, że jeśli ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy – przepisy Dyrektywy nie stoją na przeszkodzie, by unieważnić całą umowę.
Jednakże, jednocześnie TSUE wskazał, że polskie prawo nie zezwala na zastąpienie „usuniętych” zapisów umownych nowymi regulacjami, które byłyby zgodne z prawem.
Sytuacja frankowiczów po wyroku TSUE
Jedną z istotniejszych kwestii, do których odniósł się w wyroku TSUE jest to, aby klauzule uznane za niedozwolone nie zamieniać na inne, zgodne z prawem. Takie sytuacje miały miejsce, np. klauzule abuzywne zastępowano takimi, które wskazują na zastosowanie średniego kursu walut NBP.
Sądy powinny zatem wykreślenie zapisów abuzywnych traktować w sposób, który skutkuje niejako przekształceniem umowy o kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego w kredyt w polskich złotych lub, jeżeli zmienia to charakter główny umowy kredytu, stwierdzać jej nieważność. Oznacza to, że możliwe będzie stwierdzenie przez sąd o zamianie kredytu walutowego na taki w złotówkach, licząc po kursie w dniu zaciągnięcia kredytu, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowego oprocentowania.
Co niezwykle istotne, należy pamiętać, że wyrok TSUE nie odnosi się bezpośrednio do każdej sprawy dotyczącej kredytu we frankach szwajcarskich. W dalszym ciągu każda sprawa rozpatrywana będzie indywidualnie, jednak sądy z całą pewnością będą brać pod uwagę wyrok Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Podsumowanie
Wyrok wydany przez TSUE w dnu 3 października 2019 r. odnosi się jedynie do rozpatrywanej sprawy k przeciwko Raiffeisen Bank International AG Oddział w Polsce. Jednakże, ze względu na to, że sądy będą brać pod uwagę przedstawione w nim wnioski, zwiększy on szanse na wygraną w sądzie przeciwko bankom. Prawdopodobnie doprowadzi to również niejako do uproszczenia postępowania, gdyż sąd nie będzie poszukiwać sposobu na zastąpienie klauzul abuzywnych, a jedynie decydował o tym, czy zapisy umowne są abuzywne, a konsekwentnie czy umowa jest w całości czy w części bezskuteczna.
Jednakże, postępowania tego typu, w dalszym ciągu, nie należą do prostych. W sporze z bankiem najbezpieczniejszym wyjściem jest kontakt z profesjonalnym prawnikiem, adwokatem lub radcą prawnym, który po analizie indywidualnej sytuacji Klienta, wzorca umowy oraz wszelkiej dokumentacji związanej z kredytem, ustali możliwości prawne, które pozwolą na korzystne zakończenie sporu.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Julia Bonusiak
Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.
