Blog

Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

Jeżeli nowo narodzone dziecko pochodzi od rodziców będących w związku małżeńskim zachodzi domniemanie prawne, że ojcem dziecka jest mąż matki, która je urodziła. W przypadku natomiast, gdy rodzi się dziecko, którego rodzice nie są małżeństwem, ojciec, który chce mieć pełnię władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, powinien złożyć oświadczenie przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, zgodnie z którym urodzone dziecko od niego pochodzi. Może jednak okazać się, że faktycznie dziecko, które zostało uznane przez ojca, od niego nie pochodzi, a inaczej mówiąc, ze uznane dziecko to nie jest jego biologicznym dzieckiem. Co więcej, wiadomość taka może wyjść na jaw dopiero kilka, a czasem kilkanaście lat po jego narodzinach. W niniejszym artykule zostaną omówione przesłanki oraz kwestie proceduralne dotyczące ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa. 

Spis treści

Przesłanki, termin i procedura ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa

Przepisy regulujące możliwość ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa zostały określone przez ustawodawcę w art. 78 i następnych ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej również jako „k.r.o”). 

Zgodnie z art. 78 k.r.o. mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. 

Tym samym, aby skutecznie móc wystąpić z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, mężczyzna musi najpierw uznać ojcostwo dziecka (nie dotyczy to ojca dziecka będącego jednocześnie mężem matki dziecka, dla którego przewidziana jest inna procedura) oraz wystąpić z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że nie jest on ojcem dziecka. Szczególnie istotny jest fakt, że termin roczny, rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się, że nie jest ojcem dziecka. Takie sytuacje mają miejsce np. gdy w wyniku wypadku potrzebne jest wykonanie szybkiego zabiegu i okazuje się, że nie ma zgodności genetycznej pomiędzy dzieckiem i rodzicem, mężczyzna otrzyma wyniki badań z których wynika, że jest bezpłodny albo przypadkowo w zwykłej codziennej kłótni okaże się, że matka dziecka miała romans z innym mężczyzną. 

W przypadku uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka, a w związku z tym również planowane powództwo może zostać wytoczone dopiero po urodzeniu się dziecka. 

Warto również wskazać, że termin roczny został wydłużony zgodnie w nowelizacją k.r.o., która weszła w życie w dniu 30 listopada 2019 r. Wcześniej termin na wytoczenie stosownego powództwa wynosił 6 miesięcy. 

Legitymacja czynna do wystąpienia do Sądu z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przysługuje:

  1. mężczyźnie, który uznał ojcostwo;
  2. matce dziecka;
  3. dziecku po dojściu przez nie do pełnoletności; 
  4. prokuratorowi. 

Warto jednak wskazać, że wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie może być wytoczone ani przez matkę dziecka, ani przez mężczyznę, który uznał ojcostwo. Co więcej, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. Jeżeli natomiast śmierć dziecka nastąpiła po wytoczeniu powództwa, ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni. Gdyby jednak uznanie ojcostwa nastąpiło dopiero po śmierci dziecka powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa powinno być wytoczone nie później niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa wytacza się odpowiednio przeciwko: 

  1. jeżeli powództwo wytacza mężczyzna, który uznał ojcostwo – pozywa on matkę i dziecko, a jeżeli matka nie żyje – pozywa on dziecko;
  2. jeżeli powództwo wytacza matka – pozywa ona dziecko oraz mężczyznę, który uznał ojcostwo, a jeżeli mężczyzna ten nie życie – pozywa dziecko;
  3. jeżeli powództwo wytacza dziecko – pozywa ono matkę i mężczyznę, który uznał ojcostwo, jeżeli matka nie żyje – dziecko pozywa mężczyznę, który je uznał, a jeżeli ten mężczyzna nie żyje – pozwanym jest kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy;
  4. jeżeli powództwo wytacza prokurator – pozwanym jest mężczyzna, który uznał dziecko, a jeżeli ten nie żyje – kurator ustanowiony na jego miejsce, oraz dziecko i matka dziecka, jeżeli ta żyje. Natomiast w razie uznania ojcostwa po śmierci dziecka prokurator pozywa ustanowionego na miejsce dziecka kuratora. 

Postępowanie w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa toczy się w trybie postępowania procesowego, a ciężar udowodnienia okoliczności, które wskazują, że mężczyzna nie jest ojcem dziecka oraz okoliczność zachowania przez niego rocznego terminu do wniesienia powództwa spoczywa na powodzie, którym jednak w większości jest mężczyzna. Co ważne, w trakcie postępowania Sąd przeprowadzi zawnioskowane przez powoda dowody, które mają na celu wykazanie, że dziecko pochodzi od innego mężczyzny. Kluczowym dowodem jest dowód z badań DNA, które stwierdzają w niemal 100 % czy istnieje stopień pokrewieństwa pomiędzy ojcem, a dzieckiem. Warto jednak zaznaczyć, że nie jest to jedyny dowód przeprowadzany Sąd, gdyż dowodami mogą być również zeznania świadków, zdjęcia, czy też wyniki badania krwi. 

Rozpoznawanie spraw o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa należy do właściwości rzeczowej sądu rejonowego, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Opłata od pozwu w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa wynosi 200,00 zł i uiszczana jest na rachunek bankowy Sądu. 

Skutki prawne wyroku ustalającego bezskuteczność uznania ojcostwa

Wyrok stwierdzający bezskuteczność uznania ojcostwa wywiera wiele skutków w sferze prawa oraz w bezpośrednich relacjach rodzic – dziecko. 

Pierwszym z nich jest zerwanie wszystkich więzi łączących mężczyznę z dzieckiem. Po uprawomocnieniu się wyroku stosunek ojcostwa, łączący mężczyznę i dziecko, uchodzi w świetle prawa za nieistniejący od chwili urodzenia się dziecka. W związku z tym ojciec dziecka staje się nieznany, a jednocześnie pojawia się możliwość uznania ojcostwa przez innego mężczyznę. 

Władza rodzicielska mężczyzny nad dzieckiem ustaje od chwili uprawomocnienia się wyroku ustalającego bezskuteczność uznania ojcostwa. Warto jednak wskazać, że dotychczas podjęte decyzje związane z dzieckiem, jak np. wybór szkoły, czy lekarza rodzinnego, dalej pozostają w mocy. 

Kolejno wygasają wzajemne obowiązki alimentacyjne stron postępowania. 

Wyrok ustalający bezskuteczność uznania ojcostwa wywiera także skutki w zakresie prawa spadkowego i powoduje wyłączenie dziedziczenia po sobie osób, które do chwili jego wydania były uważane za strony stosunku rodzicielskiego. 

W sytuacji, w której dziecko nosiło dotychczas nazwisko ojca, wraz z ustaleniem bezskuteczności uznania ojcostwa je traci i uzyskuje nazwisko swojej matki. 

Z chwilą uprawomocnienia się wyroku automatycznie miejscem zamieszkania dziecka staje się miejsce zamieszkania matki, niezależnie od tego jakie było jego dotychczasowe miejsce zamieszkania. 

Ostatnim skutkiem jaki wywiera wyrok ustalający bezskuteczność uznania ojcostwa jest skutek w zakresie aktu urodzenia dziecka, bowiem w takim wypadku należy sporządzić akt od nowa.

Podsumowanie 

Sprawy dotyczące ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa niewątpliwie należą do trudnych i obciążonych dużym ładunkiem emocjonalnym. Jednak w sytuacji powzięcia wiadomości o fakcie, że dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który je uznał, powództwo staje się konieczne, gdyż ma na celu zapewnienie prawnej pewności i bezpieczeństwa stosunków rodzinnych. 

Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.

Kontakt

Kancelaria Prawna TMH Rzeszów – Adwokat Tomasz Marek, Radca Prawny Marcin Hotel

ul. Dominikańska 1A
35-077 Rzeszów

Tel: (17) 307 07 66

Ocena Google
5.0
Na podstawie 116 recenzji
×