W praktyce często okazuje się, że wielu Klientów ma błędne wyobrażenie, iż władza rodzicielska wiąże się nierozerwalnie z kwestią kontaktów oraz alimentów na dziecko. W niniejszym artykule szczegółowo zostanie przedstawione zagadnienie związane z prawem rodzinnym – relacją władzy rodzicielskiej, jej ograniczeniem oraz pozbawieniem, a kwestią obowiązku alimentacyjnego.
Spis treści
Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka
Obowiązek alimentacyjny, zgodnie z art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: „k.r.o.”) to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby również środków wychowawczych. Obowiązek ten obciąża krewnych w linii prostej, czyli wstępnych i zstępnych oraz rodzeństwo. Zakres świadczenia alimentacyjnego, a więc jego wysokość uzależniona jest od dwóch czynników, a mianowicie od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów – dziecka oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego – rodzica.
Przez usprawiedliwione potrzeby należy rozumieć m.in. koszty wyżywienia, mieszkania (opłaty za media i czynsz), koszty odzieży i obuwia oraz koszty środków czystości. Oczywiście jest to bardzo ogólny zarys, bowiem każdy przypadek jest indywidualnie rozpatrywany i w przypadku, gdy małoletni jest chory do niezbędnych kosztów związanych z jego utrzymaniem zaliczać się będą dodatkowo koszty wizyt lekarskich, zakupu leków oraz np. rehabilitacji. Nie można zapomnieć również, iż realizacja obowiązku alimentacyjnego względem dziecka może również polegać na podejmowaniu osobistych starań w jego wychowaniu, a więc odrabianiu zadań domowych, pomocy w nauce, przygotowywaniu posiłków, tj. poprzez sprawowanie bieżącej nad nim opieki.
Przez możliwości zarobkowe i majątkowe należy rozumieć nie tylko faktycznie otrzymywane wynagrodzenie przez rodzica, ale również to czy obiektywnie zobowiązany do płacenia alimentów ma możliwość uzyskiwania większego wynagrodzenia.
W tym miejscu warto również zaznaczyć, że zgodnie art. 133 k.r.o. rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie się samodzielnie utrzymać. Wyjątkiem od tej generalnej zasady jest tylko sytuacja, w której dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Władza rodzicielska
Przez władzę rodzicielską należy rozumieć ogół praw i obowiązków rodziców do wykonywania pieczy nad dzieckiem oraz nad jego majątkiem, jak również do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw. Władza rodzicielska powinna być wykonywania w taki sposób, w jaki wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny. Wskazać należy, że co do zasady rodzice mają pełnię władzy rodzicielskiej.
Niemniej w przypadku, gdy wymaga tego dobro dziecka, a w szczególności gdy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu i nie są w stanie samodzielnie wypracować porozumienia dotyczącego jej wykonywania, wówczas sąd może ograniczyć władzę jednego rodzica do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do niego, np. do decydowania o wyborze szkoły i zawodu oraz sposobie leczenia.
Co więcej przepisy k.r.o., a w szczególności art. 110 k.r.o., przewidują sytuacje, w której sąd może również orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, gdy wystąpi przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu. Natomiast w przypadku, gdy przyczyna zawieszenia odpadnie, zawieszenie zostanie uchylone.
Natomiast w przypadku, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo rodzice jej nadużywają lub w rażący sposób zaniedbują swoje obowiązki w stosunku do dziecka, sąd może pozbawić ich władzy rodzicielskiej. W praktyce takimi przypadkami jest uporczywe nadużywanie alkoholu przez rodziców oraz stosowanie wobec dziecka przemocy, w szczególności fizycznej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza w zasadzie utracenie przez rodzica uprawnienia do decydowania o dalszych losach dziecka. Wobec powyższego wszelkie decyzje związane z wychowaniem dziecka są samodzielnie podejmowane przez tego rodzica, który zachował władzę rodzicielską.
Jednocześnie nie można pominąć faktu, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie oznacza, że rodzic jej pozbawiony przestaje być rodzicem dziecka. Bowiem w przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej zachowuje on pewne uprawnienia (może dziedziczyć po dziecku) oraz obowiązki w stosunku do niego tj. w dalszym ciągu na obowiązek łożenia na jego utrzymanie. Co więcej, choć temat ten stanie się tematem osobnego artykułu na niniejszym blogu, władza rodzicielska jest niezależna od kontaktów z dzieckiem, w związku z czym jej pozbawienie nie oznacza automatycznie, że rodzic traci prawo do widywania się z nim. Oczywiście już teraz należy zasygnalizować, że jest to bardzo ogólne stwierdzenie, bowiem decydujące w tym zakresie jest dobro dziecka, wobec czego w przypadku gdy rodzic swoim zachowaniem dobro to narusza, bądź mu zagraża, sąd może zakazać utrzymywania kontaktu z nim.
Władza rodzicielska a alimenty – podsumowanie
Jak wynika z powyższej analizy obowiązek alimentacyjny oraz władza rodzicielska są to dwie niezależne od siebie instytucje prawa. Co więcej w wyroku rozwodowym sąd w osobnym punkcie orzeka o władzy rodzicielskiej, a w osobnym punkcie o alimentach. Powyższe również podkreśla odrębność obu pojęć. Tym samym mylne jest wyobrażenie, że pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza automatycznie, że rodzic został zwolniony z obowiązku alimentacyjnego w stosunku do swojego dziecka.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Jagienka Jaracz-Wilk
Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.
