W jednym z ostatnich artykułów zostały wyjaśnione kwestie związane z odrzuceniem spadku oraz omówione różnice pomiędzy instytucją odrzucenia spadku, a instytucją zrzeczenia się dziedziczenia. Jak wskazano, odrzucenie spadku przez spadkobiercę najczęściej ma miejsce w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzą przede wszystkim długi. Oczywiście, powody dla których spadkobierca decyduje się na odrzucenie spadku mogą być inne (np. osobiste), niemniej chęć uniknięcia długów spadkodawcy jest w praktyce najczęstszym powodem odrzucenia spadku. Ogólnie rzecz ujmując, aby odrzucić spadek należy złożyć stosowne oświadczenie w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dany spadkobierca dowiedział się o podstawie dziedziczenia. W przypadku odrzucenia spadku, do dziedziczenia dochodzą dalsi spadkobiercy, a więc również dzieci spadkobiercy, który spadek odrzucił. W przypadku, gdy dziecko jest pełnoletnie, wystarczy, że samodzielnie złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku. Sytuacja jest zdecydowanie bardziej skomplikowana gdy do dziedziczenia dochodzi niepełnoletnie jeszcze dziecko. Wówczas powstaje zasadnicze pytanie, w jaki sposób małoletnie dziecko może odrzucić spadek?
Spis treści
Procedura odrzucenia spadku przez małoletnie dziecko
Z uwagi na to, że małoletnie dzieci nie mogą samodzielnie odrzucić spadku, niezbędne jest działalnie w ich imieniu rodziców. Procedura odrzucenia spadku przez małoletniego jest podzielona na etapy i jest zdecydowanie bardziej skomplikowana, aniżeli procedura odrzucenia spadku we własnym imieniu. Szczególnie istotne jest zachowanie terminu do odrzucenia spadku, który wynosi zawsze 6 miesięcy, niezależnie od tego czy spadek jest odrzucany we własnym imieniu, czy też w imieniu małoletniego.
Pierwszym etapem jest złożenie do właściwego sądu rodzinnego wniosku o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Podstawą do złożenia takiego wniosku jest art. 101 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej również jako „k.r.o.”) zgodnie z którym rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską oraz art. 101 § 3 k.r.o., zgodnie z którym rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Ze względu na to, że, zgodnie z utartym orzecznictwem, odrzucenie spadku jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka, uzyskanie zezwolenia Sądu w tym zakresie jest niezbędne. Aby uzyskać zgodę Sądu na odrzucenie spadku przez małoletniego należy złożyć wniosek o wyrażenie przez Sąd zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka.
Wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku przez małoletniego
We wniosku o wrażenie zgody na odrzucenie spadku należy uzasadnić okoliczności, z powodu których spadek powinien zostać odrzucony, tj. należy opisać, że w skład spadku wchodzą długi oraz trzeba przedstawić dowody na uzasadnienie swoich twierdzeń, np. wskazać na sygnatury toczących się spraw sądowych oraz ewentualnie wydanych nakazów zapłaty, korespondencji od komornika sądowego, przedstawienie wysyłanych do spadkobiercy wezwań do zapłaty, czy też znalezionych umów kredytów i pożyczek. Co więcej, we wniosku należy wskazać, że rodzice małoletniego już spadek odrzucili i wskazać datę odrzucenia przez nich spadku. Wnioskodawcą może być zarówno jeden z rodziców jak i oboje. Uczestnikami postępowania mogą być również inni zainteresowani oraz prokurator. Co szczególnie istotne, uczestnikiem postępowania nie jest dziecko, choćby nawet ukończyło już 13 rok życia, bowiem postępowanie nie dotyczy jego osoby, a jedynie jego majątku. Sądem właściwym do rozpoznania wniosku jest Sąd Rejonowy, Wydział Rodzinny i Nieletnich, w okręgu którego zamieszkuje dziecko. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 100,00 zł. Co ważne, w jednym wniosku wnioskodawca może wnieść o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku przez kilkoro dzieci, co przyspieszy postępowanie oraz przyczyni się do zmniejszenia jego kosztów, ponieważ opłata jest jednorazowa. Po przeanalizowaniu wniosku i okoliczności w nim wskazanych oraz po przeprowadzeniu postępowania Sąd wydaje postanowienie, w którym wyraża zgodę na odrzucenie spadku. W takiej sytuacji wnioskodawca musi poczekać na uprawomocnienie się postanowienia i wówczas może przejść do drugiego etapu procedury. Natomiast w przypadku oddalenia wniosku wnioskodawca ma prawo do wniesienia apelacji do Sądu Okręgowego.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
Dysponując prawomocnym postanowieniem o udzieleniu przez Sąd zgody na odrzucenie spadku przez dziecko, rodzice są zobowiązani do złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego o odrzuceniu spadku. Oświadczenie należy złożyć przed Sądem do protokołu ewentualnie przed notariuszem. Kluczowe dla skutecznego odrzucenia spadku jest dochowanie 6 miesięcznego terminu.
W tym miejscu należy wskazać na najnowsze orzecznictwo, zgodnie z którym „Jeżeli w czasie biegu terminu zawitego (sześciomiesięcznego) przewidzianego w art. 1015 § 1 k.c. przedstawiciel ustawowy zamierzający odrzucić spadek w imieniu małoletniego złoży stosowny wniosek do sądu opiekuńczego, termin ten przestaje biec przez czas trwania postępowania, ale przestaje biec tylko w tym znaczeniu, że nie może upłynąć (zakończyć biegu) przed uprawomocnieniem się postanowienia sądu kończącego postępowanie.” (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r. sygn. akt III CSK 329/15).
Podsumowanie
W sytuacji, gdy zdajemy sobie sprawę, że małoletni może dojść do dziedziczenia spadku, który obciążony jest długami należy działać bardzo szybko, aby w żadnym wypadku nie dopuścić do uchybienia sześciomiesięcznemu terminowi do odrzucenia spadku.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Jagienka Jaracz-Wilk
Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.
