Układ konsumencki

Od 24 marca 2020 r. konsumenci mają możliwość otwarcia postępowania o zawarcie układu konsumenckiego będącego jednym z rozwiązań pozwalających dłużnikowi na ochronę majątku i ustalenie warunków spłaty zobowiązań  ciążących na nim względem wierzycieli.

Mówiąc dokładniej, układ konsumencki to instrument prawny uregulowany przez Ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej również jako: „Prawo upadłościowe”), odwołującą się do Ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (dalej również jako: „Prawo restrukturyzacyjne”) a ściślej przewidziany w art. 491²⁵ ust. 1 Prawa upadłościowego.

Zgodnie z art. 491²⁵ ust. 1 Prawa upadłościowego:

„Dłużnik będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, który stał się niewypłacalny, może wystąpić do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.”

Układ konsumencki polega na zawarciu ugody z wierzycielem zainicjowanej odpowiednim wnioskiem i poprzedzonej uzgodnieniem spłaty wierzytelności przez dłużnika przy uwzględnieniu jego możliwości finansowych, zarobków i sytuacji zawodowej. Istotną kwestią w przypadku układu konsumenckiego jest to, że aby spłacane zobowiązania były wyższe niż w przypadku upadłości konsumenckiej, która w odróżnieniu od układu konsumenckiego, przewiduje umorzenie niektórych zaległych należności w całości.

[spis-tresci]

Jak zawrzeć układ konsumencki z wierzycielami?

Aby zawrzeć układ konsumencki, należy sporządzić stosowny wniosek, który musi być złożony na odpowiednim formularzu urzędowym do właściwego sądu upadłościowego.

Zgodnie z art. 491²⁵ ust. 5 Prawa upadłościowego:

„Wniosek, o którym mowa w ust. 4, powinien odpowiadać warunkom formalnym, o których mowa w art. 49¹² ust. 4, oraz zawierać wstępne propozycje układowe.”  

Zgodnie z powyższym wniosek o zawarcie układu konsumenckiego powinien zawierać:

• imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
• NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;
• wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
• wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
• aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
• spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
• spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
• listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
• informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
• oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Co ważne, do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli sąd może skierować również dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, chyba, że w tym wniosku dłużnik złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu podczas takiego spotkania.

Zgodnie z art. 491²⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego:

„Dłużnik wraz z wnioskiem o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli uiszcza zaliczkę na wydatki postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, pod rygorem zwrotu wniosku.”

Stosownie do dyspozycji art. 491²⁶ ust. 2 Prawa upadłościowego w przypadku, gdy do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli doszło na skutek skierowania przez sąd dłużnika, który uprzednio złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, dłużnik uiszcza odpowiednią zaliczkę na wydatki wyznaczonemu nadzorcy sądowemu w terminie trzydziestu dni od dnia otwarcia postępowania. Konsekwencją nieuiszczenia zaliczki jest umorzenie postępowania i rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości.

W przypadku uwzględnienia wniosku o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli lub skierowania dłużnika do takiego postępowania, sąd wydaje stosowne postanowienie o otwarciu postępowania w przedmiocie zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, które zgodnie z art. 491²⁷ Prawa upadłościowego powinno zawierać:

• imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika;
• inne dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację – w przypadku, gdy dłużnik nie posiada numeru PESEL.

Jako inne dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację dłużnika należy wskazać w szczególności numer paszportu i oznaczenie państwa wystawiającego paszport albo numer karty pobytu w RP, albo numer w zagranicznym rejestrze, albo zagraniczny numer identyfikacji lub identyfikacji podatkowej.

Postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli obwieszcza się i doręcza dłużnikowi i nadzorcy sądowemu. O otwarciu postępowania zawiadamia się również właściwą izbę administracji skarbowej oraz właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Układ konsumencki – rola nadzorcy sądowego

Nadzorcę sądowego wyznacza sąd a do jego obowiązków należy nadzorowanie całej procedury związanej z zawarciem układu konsumenckiego.

Zgodnie z art. 491³⁰ Prawa upadłościowego nadzorca sądowy w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia postanowienia o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli:

• sporządza w porozumieniu z dłużnikiem propozycje układowe;
• sporządza spis wierzytelności;
• sporządza spis wierzytelności spornych;
• zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Co szczególnie istotne, nadzorca sądowy powinien wykonać wszystkie swoje obowiązki w terminie trzydziestu dni i chociaż termin ten jest uważany za termin instrukcyjny to należy pamiętać o art. 491³¹ ust. 2 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym termin dla przeprowadzenia zgromadzenia wierzycieli jest nieprzekraczalny i wynosi trzydzieści dni a jego niezachowanie skutkuje umorzeniem postępowania. Dodatkowo, trzeba mieć na uwadze fakt, że sąd umorzy postępowanie, jeżeli w terminie sześciu miesięcy od dnia wydania postanowienia o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli nadzorca sądowy nie przedstawi wniosku o zatwierdzenie układu.

Do zadań nadzorcy sądowego, zgodnie z art. art. 491³² Prawa upadłościowego należy również przewodniczenie zgromadzeniu wierzycieli, zapewnienie sporządzenia protokołu z przebiegu zgromadzenia wierzycieli oraz przedstawienie sądowi wniosku o zatwierdzenie układu albo o umorzenie postępowania w terminie dwudziestu jeden dni od dnia zgromadzenia wierzycieli.

Układ konsumencki – przebieg postępowania

Postępowanie dotyczące zawarcia układu z wierzycielem inicjuje złożenie wniosku o zawarcie układu konsumenckiego lub skierowanie przez sąd do takiego postępowania dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości.

Następnie, w przypadku uwzględnienia wniosku dłużnika, sąd wydaje postanowienie w przedmiocie otwarcia postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli i wyznacza nadzorcę sądowego, który jak zostało już opisane wyżej, przygotowuje wraz z dłużnikiem propozycje układowe, spis wierzytelności oraz spis wierzytelności spornych.

Kolejnym krokiem podejmowanym przez nadzorcę sądowego jest wyznaczenie, w porozumieniu z dłużnikiem, terminu zgromadzenia wierzycieli, które nie może odbyć się później niż trzy miesiące od dnia otwarcia postępowania o zawarcie układu, a w przypadku skierowania do postępowania o zawarcie układu konsumenckiego przez sąd dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości – cztery miesiące od dnia otwarcia tego postępowania pod rygorem jego umorzenia.

Ostatnim punktem postępowania poprzedzającym wykonanie układu jest złożenie wniosku o zatwierdzenie układu, który składa się w sytuacji, gdy wierzyciele zgodzą się na przyjęcie zaproponowanej ugody.

Układ konsumencki jest zawierany na okres nieprzekraczający pięciu lat z tym wyjątkiem, że w przypadku wierzytelności, o których mowa w art. 151 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego tj. wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia oraz gdy w skład masy upadłości wchodzi nieruchomość służąca zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika lub osób znajdujących się na jego utrzymaniu, układ może być zawarty na okres przekraczający pięć lat.

Dłużnik wykonuje układ za pośrednictwem nadzorcy wykonania układu, którym z mocy prawa staje się nadzorca sądowy biorący dział w postępowaniu o zawarcie układu. Pośrednictwo nadzorcy wykonania układu oznacza, że dłużnik jest zobowiązany do wpłacania środków niezbędnych do wykonania układu na rachunek nadzorcy. Taka regulacja pozwala bowiem nadzorcy zachować kontrolę nad wykonaniem układu.

Jeżeli po zatwierdzeniu układu konsumenckiego przez sąd wystąpi trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu dłużnika, nadzorca wykonania układu lub wierzyciel mogą wystąpić o zmianę postanowień układu.

Prócz możliwości zmiany układu ustawodawca przewidział również możliwość uchylenia układu, którego może dokonać Sąd na wniosek wierzyciela, dłużnika, nadzorcy wykonania układu, jeżeli dłużnik nie wykonuje postanowień układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Sąd uchyli układ jeżeli dłużnik nie będzie wykonywał postanowień układu, za które należy uważać również nienależyte wykonywanie układu. Taka sytuacja będzie miała miejsce np. gdy dłużnik pozostaje w zwłoce z zapłatą rat układowych, zaprzestał w ogóle wykonywania układu, wykonuje jego postanowienia jedynie częściowo czy wybiórczo zaspokaja wierzycieli.

W przypadku uchylenia układu dotychczasowi wierzyciele zachowują prawo do dochodzenia swoich roszczeń w ich pierwotnej wysokości przy czym prawo takie zachowują nawet wierzyciele, których wierzytelność została w ramach układu zaspokojona w całości. Wpłacone na podstawie układu sumy zalicza się natomiast na poczet dochodzonych wierzytelności. Hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy, zastaw skarbowy lub hipoteka morska zabezpieczają wierzytelność w takiej wysokości, w jakiej nie została jeszcze zaspokojona. Co ważne, wskazane wyżej skutki uchylenia układu powstają z mocy prawa w wyniku samego faktu niewykonywania układu, albo w wyniku wydania przez sąd postanowienia w przedmiocie uchylenia układu.

Definitywne oddłużenie następuje dopiero po wykonaniu układu lub wyegzekwowaniu wierzytelności objętych układem. Sąd na wniosek dłużnika wyda postanowienie o wykonaniu układu.

Jakie rozwiązania może zawierać układ konsumencki?

Ustawodawca nie wprowadził zamkniętego katalogu propozycji układowych jakie mogą zostać przedstawione pod głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli. Oznacza to, że dłużnik ma pewną swobodę wyboru rozwiązań jakie zaproponuje zgromadzeniu wierzycieli, niemniej rozwiązania te muszą być zgodne z obowiązującym prawem.

Do wspomnianych wyżej wstępnych propozycji układowych, które są najczęściej stosowane należą m.in. ubieganie się o umorzenie części zobowiązań pieniężnych, odroczenie spłaty czy ustalenie nowego harmonogramu spłaty wierzycieli.

Koszty postępowania o zawarcie układu konsumenckiego

Mimo, iż główną korzyścią postępowania o zawarcie układu konsumenckiego jest ochrona majątku dłużnika pozwalająca na uniknięcie egzekucji komorniczej to trzeba pamiętać, że procedura ta łączy się z koniecznością poniesienia odpowiednich kosztów sądowych, na które składa się m.in. opłata sądowa oraz wskazana już wyżej zaliczka na koszty postępowania, której wysokość wynika z dyspozycji art. 491²⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego.

Zgodnie z art. 76a Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od wniosku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli podbiera się opłatę podstawową w wysokości 30 zł.

Adwokat Rzeszów – Pomoc

Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Karolina Piekielniak