W obecnej rzeczywistości społeczno-gospodarczej i panującej w Polsce inflacji, jednym z najbardziej „gorących” tematów stała się wysokość tzw. stóp procentowych i związana z nią wysokość rat kredytów ze zmienną stopą procentową. Na skutek serii podwyżek stóp procentowych dokonanych przez Radę Polityki Pieniężnej oprocentowanie kredytów ze zmienną stopą procentową wzrosło do rekordowo wysokiego i od dawna niewidzianego w Polsce poziomu. Oczywistą konsekwencją przedmiotowych podwyżek stał się gwałtowny wzrost rat kredytów złotówkowych, w których elementem stosunku prawnego łączącego kredytobiorcą z bankiem stało się zmienne oprocentowanie (w praktyce najczęściej jest to WIBOR + marża Banku).
Dlatego też, niejako naturalne stało się coraz częstsze pytanie Klientów, czy możliwe jest unieważnienie umowy kredytu złotówkowego ze zmienną stopą procentową. Inaczej mówiąc, powstaje pytanie, czy w sprawach kredytów złotówkowych ze zmiennym oprocentowaniem będziemy mieć do czynienia z ukształtowaniem się podobnej linii orzeczniczej, jak miało to miejsce w odniesieniu do sprawy kredytów frankowych (CHF). Tematyka unieważnienia kredytów frankowych stanowi przedmiot odrębnego artykułu pt. „Kiedy unieważnienie a kiedy odfrankowienie umowy kredytu?” opublikowanego na blogu Kancelarii.
[spis-tresci]
Czym jest WIBOR?
Podstawowym zagadnieniem związanych z kredytami złotówkowymi ze zmienną stopą procentową jest kwestia tego na czym polega tzw. WIBOR, specyficzny wskaźnik w oparciu o który są wyliczane jest oprocentowanie danego kredytu (najczęściej hipotecznego).
Mając na uwadze okoliczność, że oprocentowanie kredytu zależy od tego wskaźnika, oczywistym jest, że im wyższy będzie w danym okresie WIBOR, tym wyższe będzie oprocentowanie (oraz rata kredytu). Analogicznie, jeżeli WIBOR będzie się zmniejszał, to również i rata kapitałowo-odsetkowa kredytu będzie ulegała obniżeniu.
W praktyce kredytów hipotecznych wysokość raty kredytowej zależy od jednego z dwóch rodzajów wskaźnika WIBOR, tj. WIBOR 3M, który odnosi się do kosztu hipotetycznej pożyczki 3-miesięcznej na rynku bankowym, oraz WIBOR 6M, który z kolei obrazuje koszt hipotetycznej 6-miesięcznej pożyczki na rynku bankowym.
Jak wyliczany jest WIBOR?
Przedmiotowy wskaźnik WIBOR jest wyliczany w oparciu o oświadczenia największych banków dotyczące tego, w oparciu o jaką stopę procentową byłyby w stanie pożyczyć pieniądze innym bankom.
Organizatorem procesu ustalania wysokości wskaźnika WIBOR (tzw. fixingu) jest w Polsce podmiot określany mianem organizatora, tj. GPW Benchmark S.A. Organizator w każdy dzień roboczy odbiera od banków wyżej wymienione oświadczenia do godziny 11.00 a następnie, w oparciu o przedmiotowe oświadczenia, ustala wysokość wskaźnika WIBOR. Szczegółowe zasady określania WIBOR-u zawarte są w regulaminie dostępnym na stronie internetowej wskazanej spółki.
Czy postanowienia umowy kredytu złotówkowego ze zmienną stopą procentową są abuzywne?
Stosownie do treści art. 3851 § 1 kodeksu cywilnego („k.c.”): konsument nie jest związany postanowieniami umowy nieuzgodnionymi z nim indywidualnie, które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.
Ponadto, zgodnie z art. 384 § 1 k.c.:
„Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.”
Należy zatem zauważyć, że jeżeli kredytobiorcy nie został przy zawarciu umowy kredytów złotówkowego doręczony regulamin określający zasady określania WIBORu (a mając na uwadze zasady doświadczenia życiowego w praktyce w znakomitej większości przypadków kredytobiorcy nie otrzymali takiego regulaminu), to możliwa staje się konstatacja, że treść tego regulaminu nie jest wiążąca dla kredytobiorcy. Co istotne, przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego pracownicy banku często nie informowali konsumentów o tym, w jaki konkretnie sposób zmiana stawki WIBOR wpływa na wysokość późniejszej raty kredytu, wskazując wyłącznie, że w ostatnich latach stawki WIBOR pozostawały praktycznie na niezmienionym poziomie. Powodowało to w konsekwencji, że wielu konsumentów było głęboko przeświadczonych, iż rata kapitałowo-odsetkowa ich kredytów będzie pozostawała na niezmiennym poziomie przez cały okres obowiązywania umowy kredytu.
Podsumowując, jeżeli zaakceptowalibyśmy pogląd, iż postanowienia statuujące WIBOR jako jeden z elementów określających wysokość oprocentowania kredytu złotówkowego ze zmienną stopą procentową kształtują prawa i obowiązki klientów banku w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają ich interesy, to w konsekwencji należałoby uznać, że mogą one okazać się niewiążące dla kredytobiorców.
Problem, który pojawia się w tym kontekście, polega jednak na tym, że zgodnie z art. 3851 § 1 zd. 2 brak związania postanowieniami abuzywnymi konsumenta nie dotyczy postanowień określających świadczenia główne stron, a za tego typu świadczenie należałoby uznać postanowienie określające wysokość rat kapitałowo-odsetkowych kredytu ze zmienną stopą procentową. Stosownie do treści wskazanego przepisu:
„Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.”
Tym niemniej, należałoby raczej przyjąć stanowisko, iż postanowienia określające zasady ustalania wysokości raty kredytu są niejednoznaczne ze względów dotyczących sposobu określania wskazaźnika WIBOR, co zostało opisane szerzej powyżej. W konsekwencji, jeżeli uznamy postanowienia określające WIBOR w umowie kredytu hipotecznego w złotówkach za postanowienia abuzywne, które dodatkowo są niejednoznaczne, to możliwa i uzasadniona staje się konstatacja, iż postanowienia te nie wiążą konsumenta, a w konsekwencji w znakomitej większości kredytów hipotecznych wysokość raty byłaby uzależniona wyłącznie od marży banku.
Czy można unieważnić umowę kredytu złotówkowego?
Wielu „złotówkowiczów” zadaje sobie coraz częściej pytanie, czy można unieważnić kredyt złotówkowy ze zmienną stopą procentową, tj. czy można taką umowę wyeliminować w ogóle z obrotu prawnego. Konsekwencją takiego unieważnienia kredytu złotówkowego byłoby uznanie, że każda ze stron zobowiązana jest zwrócić drugiej to, co od niej otrzymała, w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Tym samym, konsument powinien zwrócić otrzymaną od banku kwotę kredytu, a z kolei bank jest zobowiązany kredytobiorcy uzyskane przez siebie środki finansowe.
Mając na uwadze orzecznictwo wydane dotychczas na gruncie spraw frankowych, w naszej ocenie możliwe jest unieważnienie kredytu złotówkowego ze zmienną stopą procentową. Jak zostało to bowiem szeroko opisane w artykule pt. „Unieważnienie umowy kredytu ze zmienną stopą procentową” możliwość uznania danej klauzuli za abuzywną powoduje, że zawarta umowa posiada braki, które nie mogą być uzupełnione przez Sąd w żaden sposób, w szczególności poprzez zastosowanie przepisów dyspozycyjnych czy też norm takich jak ustalone zwyczaje. W konsekwencji, pozostanie w takim przypadku umowa kredytowa, w ramach której środki pieniężne są pozostawione do dyspozycji kredytobiorcy bez oprocentowania, co wydaje się sprzeczne z istotą umowy kredytu w rozumieniu art. 69 ust. 1 prawa bankowego, a ponadto można zaryzykować stwierdzenie, że przy tego typu umowie, żaden bank nie zdecydowałby się nigdy na jej zawarcie.
Kancelaria Prawna Rzeszów – pomoc
Podsumowując, w ocenie adwokatów i radców prawnych Kancelarii, mając na uwadze wszystkie omówione wyżej okoliczności, a w szczególności wątpliwości związane z WIBOREM oraz orzecznictwo w sprawach frankowych, istnieje aktualnie możliwość unieważnienia kredytów złotówkowych ze zmienną stopą procentową.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
