Ostatnio coraz częściej w mediach słyszy się o frankowiczach w kontekście mającego zapaść w III kwartale 2019 r. wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W niniejszym artykule zostaną omówione kwestie związane ze skutkami mogącego zapaść orzeczenia.
Spis treści
Kim jest frankowicz?
Na wstępie warto wyjaśnić kim jest tzw. frankowicz, któremu w ostatnich latach media poświęcają tak dużo uwagi. Frankowiczami nazywa się potocznie grupę osób, które na przełomie XX i XXI w. zaciągnęły kredyty denominowane lub indeksowane we frankach szwajcarskich (dalej „CHF”). O frankowiczach zrobiło się głośno w momencie, w którym kurs CHF zaczął nagle rosnąć. Powyższe spowodowało, że pomimo spłacania przez nich rat kredytu, saldo ich zadłużenia znacznie wzrastało. Inaczej mówiąc, nie tylko sami frankowicze spłacali coraz to wyższe raty, ale ich dług ciągle się powiększał.
Kredyt denominowany i kredy indeksowany
W tym miejscu należy wskazać, że pojęcie kredytu denominowanego oraz kredytu indeksowanego nie są tożsame.
Kredyt denominowany w CHF to kredyt, w którym kwota kredytu jest wyrażona od początku w CHF na podstawie wstępnego przeliczenia wnioskowanej przez kredytobiorcę kwoty kredytu wyrażonej w złotówkach, a następnie kwota ta jest szacunkowo przeliczona na CHF. Co ważne, kwota denominowana nie jest znana w chwili zawierania umowy kredytu, tj. kredytobiorca nie wie dokładnie jaką otrzyma finalnie kwotę wyrażoną w złotówkach. Kwota samego kredytu jest wypłacana kredytobiorcy w złotówkach i w tej walucie jest również później przez niego spłacana. Przeliczenie początkowe zadłużenia odbywa się według kursu kupna CHF udzielającego kredytu banku, natomiast raty kredytu są przeliczane z CHF na złotówki po kursie sprzedaży CHF kredytodawcy.
Kredyt indeksowany do CHF to kredyt, w którym bank oddaje do dyspozycji kredytobiorcy kwotę wyrażoną w złotówkach. Po wypłaceniu kwoty kredytu w złotówkach bank przelicza pożyczoną kwotę po kursie kupna CHF i od tego momentu dług kredytobiorcy jest wyrażony w CHF. Przeliczenie raty następuje do złotówek na podstawie kursu sprzedaży CHF według tabeli kursowej banku.
Orzeczenia polskich sądów
Orzecznictwo polskich sądów w sprawach frankowiczów niestety nie jest jednolite. Dotychczas wyklarowały się trzy główne linie orzecznicze. Mianowicie, mówiąc najprościej, pierwsza z nich zakłada, że abuzywność przepisu odnoszącego się do zasad przewalutowania kredytu nie jest równoznaczna z tym, że cała umowa jest nieważna. Jednocześnie, klauzulę abuzywną trzeba uważać za nieistniejącą, natomiast samą umowę za obowiązującą, z tym zastrzeżeniem, że skoro nie ma w umowie mowy o indeksacji oraz zasadach wyliczenia raty w CHF, to kredyt walutowy zamienia się w złotowy, który jest oparty na stawce LIBOR.
Drugi pogląd uznaje zupełnie inaczej, tj., że skoro klauzula odnosząca się do zasad przewalutowania jest nieważna, to w konsekwencji również cała umowa jest nieważna. Konsekwencją tego poglądu jest to, że obie strony, tj. kredytobiorca oraz bank są wzajemnie zobowiązane do zwrotu wszystkiego co od siebie otrzymały w związku z zawarciem i realizacją umowy kredytu.
Problemy z niejednolitością linii orzeczniczej spowodowały, że jeden z sędziów orzekających w Sądzie Okręgowym w Warszawie skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapytania prejudycjalne, które mają rozwiać wszelkie wątpliwości orzecznicze w sprawie, w której aktualnie Sąd ten orzeka. Należy jednak wskazać, że co do zasady udzielone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi będą miały zastosowanie jedyne w tej sprawie, w której zostały zadane pytania, jednakże wyznaczą one pewien kierunek orzeczniczy dla sądów polskich.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Co prawda, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie wydał jeszcze wyroku w przedmiotowej sprawie, niemniej Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w maju tego roku wydał opinię, zgodnie z którą sądy krajowe będą mogły unieważnić umowy kredytowe w CHF ewentualnie rozstrzygać o ich przewalutowaniu, ale z pozostawieniem oprocentowania zależnego od LIBOR CHF. Jednocześnie, to kredytobiorca ma wskazać sądowi, czy ewentualnie chce utrzymać umowę w mocy, a nie sąd konsumentowi, że jego zdaniem konsument, mimo że stara się o stwierdzenie nieważności, to jednak nieważności nie dostanie.
Co prawda, takie stanowisko Rzecznika nie implikuje automatycznie, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podzieli w wyroku zdanie Rzecznika, niemniej, w praktyce bardzo rzadko zdarzają się sytuacje, w których orzeka on odmiennie. Jednocześnie należy podkreślić, że nawet korzystne dla frankowiczów orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie spowoduje, że udzielone dotychczas kredyty zostaną natychmiastowo przewalutowane, niemniej, jak zostało wskazane powyżej orzeczenie to może być wykładnią dla polskich sądów, jak należy rozstrzygać analogiczne sprawy w przyszłości.
Podsumowanie
Wydane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskie wyroku nawet podzielającego w całości stanowisko Rzecznika Generalnego Trybunału Unii Europejskiej nie będzie jednoznaczne z tym, że nagle wszystkie sprawy frankowiczów zakończą się sukcesem. Jednocześnie, można się spodziewać, że wyrok Trybunału zapewne wyeliminuje dotychczasowe rozbieżności orzecznicze.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Jagienka Jaracz-Wilk
Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.
