Blog

Znęcanie się jako przestępstwo

Przemoc, zarówno fizyczna jako i psychiczna jest poważnym problemem powszechnie występującym w wielu społeczeństwach. Przestępstwo znęcania się jest niestety jednym z najczęściej pojawiających się na wokandzie sądowej, które zostało zakwalifikowane przez ustawodawcę jako przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece i zostało uregulowane art.207 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks Karny (dalej również jako „k.k.”). W niniejszym artykule szczegółowo zostaną omówione kwestie związane z przestępstwem znęcania oraz, w przypadku jego dokonania, odpowiedzialnością sprawcy.

Spis treści

Przestępstwo znęcania się – odpowiedzialność karna

W tym miejscu wskazać należy, iż obecne brzmienie artykułu zostało wprowadzone nowelą z dnia  23 marca 2017 r., która obowiązuje od 13 lipca 2017 r. Zgodnie § 1 omawianego przepisu kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wprowadzono również § 1a, który przewiduje odpowiedzialność za znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny. W przypadku popełnienia przestępstwa określonego w § 1a sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Co więcej, jeżeli czyn określony w § 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, wówczas sprawca podlega zaostrzonej odpowiedzialności karnej od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Natomiast jeżeli następstwem popełnienia przestępstwa określonego w § 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.

Formy znęcania się

Znęcanie się może przyjąć formę znęcania zarówno fizycznego jak i psychicznego. Znęcanie fizyczne może polegać m.in. na biciu, rzucaniu przedmiotami, głodzeniu, zmuszaniu do przebywania na zimnie, wyrzuceniu z domu, poleceniu wykonywania upokarzających czynności, wyrywaniu włosów, czy przypalaniu papierosami. Znęcanie psychiczne może polegać na wyszydzaniu, upokarzaniu, znieważeniu, zastraszeniu, straszeniu, gróźb bezprawnych, sprowadzaniu do mieszkania osób, które są nieakceptowane przez domowników. Co ważne, znęcanie może zostać popełnione zarówno przez działanie, jak i zaniechanie.

Znęcanie się – orzecznictwo

Ustawowe określenie “znęca się” oznacza działanie albo zaniechanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych, powtarzającym się albo jednorazowym, lecz intensywnym i rozciągniętym w czasie (Zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – II Wydział Karny z 2012-03-08, II AKa 388/11, Opubl: Krakowskie Zeszyty Sądowe rok 2012, Nr 6, poz. 41). W wyroku z dnia 27 lutego 2002 r., sygn. akt II KN 17/00 Sąd Najwyższy uznał, że znamię czasownikowe „znęca się” oznacza, iż występek ten najczęściej jest realizowany przez wielokrotne zamachy. W orzecznictwie podkreśla się, że także, że istoty znęcania się nie wyczerpuje samo naruszenie nietykalności lub znieważanie, ale musi ono przy uwzględnieniu kryteriów obiektywnych polegać na celowym zadawaniu bólu lub cierpień moralnych. Pojęcie znęcania się zakłada przewagę sprawcy nad ofiarą.

Przestępstwo znęcania się zostało w kodeksie skonstruowane jako zachowanie z reguły wielodziałaniowe. Pojęcie znęcania się, w podstawowej postaci, ze swej istoty zakłada powtarzanie przez sprawcę w pewnym przedziale czasu zachowań skierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, poza szczególnymi przypadkami, dopiero pewna suma tych zachowań decyduje o wyczerpaniu znamion przestępstwa z art. 207 § 1 k.k. (Zob. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z 2003-12-11, IV KK 49/03, Opubl: Prokuratura i Prawo rok 2004, Nr 6, poz. 1, str. 7).

Jak zostało wskazane, z przestępstwem znęcania się mamy do czynienia tylko wówczas, gdy niestosowne zachowania się powtarzają. Powyższe oznacza, że w przypadku jednorazowego zdarzenia, sprawcy nie zostanie postawiony zarzut znęcania się. Co najwyżej można ewentualnie rozważyć możliwość postawienia zarzutu uszkodzenia ciała, czy groźby karalnej, ewentualnie zdecydować się na skierowanie prywatnego aktu oskarżenia w związku z naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą.

Problematyczne w orzecznictwie są sytuacje, w których małżonkowie nawzajem wykazują niewłaściwe zachowania wobec siebie, niemiej w takiej sytuacji nie można mówić o wzajemnym znęcaniu się. W tym  miejscu należy wskazać na wyrok Sądu Najwyższego – Izba Wojskowa z 2005-09-13, WA 24/05, zgodnie z którym nie jest możliwe wzajemne znęcanie się małżonków. Ich zachowanie może natomiast wyczerpywać jednostkowo znamiona przestępstw znieważania bądź naruszania nietykalności fizycznej.

Dowody w sprawie o znęcanie się

Aby sprawca przestępstwa znęcania się poniósł odpowiedzialność karną kluczowe jest zgromadzenie odpowiednich dowodów, jak np.:

  1. zeznania świadków, czyli osób, które mogły widzieć, słyszeć lub wiedzą cokolwiek w związku z popełnionym przestępstwem np. sąsiedzi, rodzina. W przypadku rodziny należy pamiętać, że zgodnie z art. 182 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks Postępowania Karnego (dalej również „k.p.k.”) osoba najbliższa może odmówić składania zeznań. Natomiast zgodnie z art. 115 k.p.k. osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Co więcej prawo do odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia Ponadto, świadkiem w sprawie o znęcanie może być również policjant, który został wezwany na interwencję.
  2. obdukcja, czyli zaświadczenie lekarskie, w którym biegły opisuje jakich obrażeń ciała doznała ofiara oraz wskazuje czas trwania upośledzenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia oraz opisuje leczenie pokrzywdzonego.
  3. dowody rzeczowe w postaci zniszczonej odzieży oraz zniszczonych przedmiotów.
  4. zdjęcia oraz filmy, a także wiadomości.
  5. niebieska karta jest jednym z najważniejszych dowodów w sprawie o znęcanie się. Określa w szczególności sposób postępowania oraz wymagania związane ze sporządzeniem dokumentacji z przeprowadzanych interwencji domowych. Niebieska karta może być założona przez Policję, Ośrodek Pomocy Społecznej, jak również Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Składa się z Karty A i Karty B. Karta A to inaczej „notatka urzędowa o przemocy w rodzinie”. Natomiast Karta B zawiera informacje dla ofiary przemocy oraz poucza o prawach jej przysługujących. Wypełniona Karta A przekazywana jest dzielnicowemu, który powinien nawiązać niezwłocznie (w terminie 7 dni od otrzymania Karty A), bezpośredni kontakt z rodziną, w której dochodzi do przemocy. Niemniej podkreślić należy, iż wypełnienie „Niebieskiej Karty” nie jest równoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa oraz nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego. Natomiast w przypadku złożenia zawiadomienia i wszczęcia postępowania może ona zostać wykorzystana jako dowód procesowy.

Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).

Jestem adwokatem przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Rzeszowie. Ukończyłam studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunkach prawo oraz administracja. Prowadzę sprawy rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem spraw rozwodowych oraz alimentacyjnych. Zdobyte doświadczenie zawodowe wykorzystuję przeprowadzając również windykacje należności na rzecz Klientów Kancelarii.

Kontakt

Kancelaria Prawna TMH Rzeszów – Adwokat Tomasz Marek, Radca Prawny Marcin Hotel

ul. Dominikańska 1A
35-077 Rzeszów

Tel: (17) 307 07 66

Ocena Google
5.0
Na podstawie 116 recenzji
×