Podstawą wyznaczającą ramy czasowe dla trwania postępowania administracyjnego są przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej również jako „k.p.a.”). Gdy jednak postępowanie to się nadmiernie przedłuża, bądź gdy organ nie podejmuje żadnych czynności, stronie przysługuje możliwość skorzystania z instytucji ponaglenia, a następnie złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W niniejszym artykule zostanie omówiona instytucja ponaglenia oraz skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania lub bezczynność organu.
Spis treści
Jak długo powinno trwać postępowanie administracyjne?
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 35 k.p.a. organy administracyjne prowadzą postępowanie bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie winny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub o fakty i dowody powszechnie znane albo znane organowi przed którym toczy się postępowanie z urzędu, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi organ ten dysponuje.
Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu 1 miesiąca. Natomiast w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.
Zgodnie natomiast z art. 35 § 5 k.p.a. do terminów wskazanych powyżej nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania, okresu trwania mediacji oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu. Innymi słowy do okresu trwania postępowania, od którego później zależy ewentualne stwierdzenie bezczynności organu lub przewlekłości postępowania administracyjnego nie wlicza się np. terminu sporządzania opinii przez biegłego, która jest niezbędna dla wydania orzeczenia kończącego postępowanie administracyjne – decyzji, gdyż jest to okoliczność niezależna od organu.
Powyższe oznacza, że co do zasady postępowanie przed organem powinno zostać zakończone w ciągu miesiąca, ewentualnie w ciągu dwóch miesięcy od jego wszczęcia. Uzasadnieniem dla tak ukształtowanego czasu trwania postępowania administracyjnego jest art. 12 k.p.a., który normuję zasadę szybkości działania administracji. Jednakże należy zaznaczyć, że jest to zasada, natomiast przepisy szczególne mogą wyznaczać inne (w tym dłuższe) terminy dla załatwienia sprawy.
Trzeba również zaznaczyć, że zgodnie z normą wynikającą z art. 36 k.p.a. o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ ma obowiązek powiadomić strony wskazując jednocześnie przyczyny dla których sprawa nie została zakończona w terminie. Ponadto, organ ma obowiązek wskazać nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczyć stronę o prawie wniesienia ponaglenia.
Bezczynność i przewlekłość postępowania administracyjnego – definicje
Definicja bezczynności organu i przewlekłości postepowania administracyjnego została wprowadzona do k.p.a. wraz z nowelizacją z dnia 1 czerwca 2017 r.
Zgodnie z nią bezczynność ma miejsce, gdy nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 k.p.a. lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 k.p.a. tj. w nowym wskazanym przez organ terminie do załatwienia sprawy.
Przewlekłość natomiast ma miejsce w sytuacji, gdy postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy.
Tak, jak zostało wskazane powyżej, pojęcia te zostały wyrażone expressis verbis w k.p.a. dopiero w 2017 r. Wcześniej jednak to doktryna i bogate orzecznictwo w tym zakresie wypracowało znaczenie poszczególnych pojęć. Innymi słowy, pojęcia te funkcjonowały, ale nie miały swojej jasnej definicji ustawowej.
Co zrobić, gdy postępowanie administracyjne jest przewlekłe?
Gdy strona uważa, że organ prowadzący postępowanie robi to nadmiernie długo albo, że czynności przez niego podejmowane są czynnościami pozornymi, które mają na celu jedynie przedłużenie postępowania, ma prawo do wniesienia do organu ponaglenia. Ponaglenie jest instytucją, która również została wprowadzona w wyniku znowelizowania k.p.a. w czerwcu 2017 r.
Ponaglenie wnosi się do organu wyższego stopnia (np. Samorządowe Kolegium Odwoławcze) za pośrednictwem organu, który prowadzi postępowanie (np. prezydenta miasta). W przypadku, gdy nie ma organu wyższego stopnia, ponaglenie wnosi się bezpośrednio do tego organu, który sprawę rozpoznaje. Ponaglenie musi zawierać uzasadnienie. Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek przekazać ponaglenie organowi wyższego stopnia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania wraz z obowiązkowym ustosunkowaniem się do jego treści.
Następnie organ wyższego stopnia rozpatruje ponaglenie w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania i wydaje postanowienie, w którym wskazuje, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, stwierdzając jednocześnie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
W przypadku stwierdzenia przewlekłości lub bezczynności zobowiązuje on organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając jego termin (gdy jest niezakończone), zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych zjawisku, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości. Ponadto, organ rozpatrujący ponaglenie może z urzędu wyznaczyć dłuższy termin zakończenia postępowania, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, wymagające dłuższego postępowania, a nieznane w momencie wyznaczania terminu.
Odmiennie przedstawia się sytuacja w przypadku, gdy nie ma organu wyższego stopnia nad organem rozpoznającym sprawę. Wówczas w sytuacji stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości organ ten niezwłocznie załatwia sprawę oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a jeśli zajdzie potrzeba również podjęcie środków, które mają zapobiec zjawisku w przyszłości.
Skarga na przewlekłość postępowania lub bezczynność organu
Po wniesieniu ponaglenia strona, w dalszej części artykułu zwana również jako „skarżący” ma prawo wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Warunkiem jednak skorzystania z tego uprawnienia jest uprzednie wniesienie ponaglenia do organu wyższego stopnia. Istotny jest jednak fakt, że zgodnie z art. 53 § 2b skargę na bezczynność bądź przewlekłość postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia. Powyższe oznacza, że teoretycznie jednego dnia można wysłać ponaglenie, a kolejnego już wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i w praktyce wiele było takich przypadków.
Powyższe potwierdza również orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którym „Zgodnie z treścią art. 53 § 2b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 1302 ze zm.) skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania może zostać wniesiona po wniesieniu ponaglenia, przy czym obowiązek sądu do rozpoznania skargi na bezczynność lub przewlekłość nie jest uzależniony od wydania przez organ wyższego stopnia postanowienia w przedmiocie rozpatrzenia ponaglenia ani dochowania terminu załatwienia sprawy wynikającego z tego postanowienia albo terminu wskazanego przez organ właściwy do rozpatrzenia sprawy wskazanego w zawiadomieniu o niemożliwości dotrzymania ustawowego terminu załatwienia sprawy.” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 września 2018 r., sygn. akt II OSK 1660/18).
Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego następuje w formie wyroku. W przypadku zaistnienia przesłanek bezczynności lub przewlekłości postępowania Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdza fakt przewlekłości lub bezczynności, określa, czy zjawiska te miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa, zobowiązuje organ do merytorycznego zakończenia postępowania w wyznaczonym terminie (np. do wydania decyzji w sprawie) albo do dokonania czynności, Sąd może również przyznać na rzecz skarżącego sumę pieniężną lub nałożyć na organ grzywnę w wysokości określonej przepisami prawa.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższego postępowanie administracyjne ma określone ramy czasowe, a zwłoka w załatwieniu sprawy może rodzić odpowiedzialność organu administracji publicznej. W żadnym jednak wypadku nie może ona stanowić jedynej podstawy zarzutu wadliwości samej decyzji ani też praw lub obowiązków, o których w niej rozstrzygnięto.
Ostatnio w naszej Kancelarii prowadzono sprawę, w której wójt jednej z gmin prowadził przewlekle postępowanie w sprawie uregulowania stosunków wodnych na jednej z działek. Na skutek naszej skargi, Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku w całości podzielił stanowisko skarżącej i stwierdził przewlekłość prowadzonego przez wójta postępowania. Ponadto, nałożył na organ grzywnę, a co najważniejsze przyznał skarżącej sumę pieniężną w wysokości 5.000,00 zł.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).