Na wstępie niniejszego artykułu należy wskazać czym jest licencja. Pojęcie to rozumiane jest czasami w sposób dwojaki. Wynika to z faktu, iż w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o Prawie Autorskim i Prawach Pokrewnych (dalej również jako „pr. aut.”) w art. 41 ust. 2 opisana została ona jako „umowa o korzystanie z utworu”. Natomiast w Ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo Własności Przemysłowej (dalej również jako „p.w.p.”), w art. 66 ust. 2 wskazane zostało, że „uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna)”.
Trzeba jednak przyjąć za większością doktryny, że pojęcie „umowa licencyjna” używane jest w odniesieniu do czynności prawnej (umowy pomiędzy licencjodawcą i licencjobiorcą), natomiast termin „licencja” używany jest jako określenie upoważnienia, udzielonego licencjobiorcy w wyniku zawarcia umowy licencyjnej.
Poniżej wskazane i przybliżone zostaną rodzaje licencji w zależności od tego, czy dotyczą one korzystania z utworu (a więc na podstawie przepisów prawa autorskiego) czy też korzystania z wynalazków (na podstawie przepisów prawa własności przemysłowej), do którego to korzystania można odpowiednio odnieść korzystanie z innych praw własności przemysłowej (przepisy dotyczące licencji na wynalazek są bowiem bardzo podobne w przypadku licencji na korzystanie z innych praw własności przemysłowej).
Spis treści
Przepisy prawa autorskiego
Na gruncie przepisów dotyczących utworów, mamy do czynienia z licencją wyłączną i niewyłączną. Główna różnica pomiędzy tymi dwiema licencjami została przedstawiona w art. 67 ust. 2 pr. aut., w którym wskazano: „Jeżeli umowa nie zastrzega wyłączności korzystania z utworu w określony sposób (licencja wyłączna), udzielenie licencji nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji (licencja niewyłączna)”.
Co szczególnie istotne, przytoczony przepis stanowi, że istnieje domniemanie licencji niewyłącznej. Oznacza to że, aby licencja miała charakter wyłączny, należy to jednoznacznie zastrzec w umowie. Ponadto, dalsze przepisy wskazują, że licencja wyłączna wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jak słusznie wskazuje SA w Warszawie, tylko w razie wyraźnego zamieszczenia w umowie, w formie pisemnej, postanowienia o wyłącznym charakterze licencji bądź postanowienia wyraźnie sprzeciwiającego się udzielaniu dalszych licencji przez licencjodawcę, można zakwalifikować daną umowę jako umowę licencyjną wyłączną (zob. wyr. SA w Warszawie z 10.7.2014 r., I ACa 145/14, Legalis).
Należy również zwrócić uwagę na art. 67 ust. 4 pr. aut., w którym wyszczególniono, że licencja wyłączna upoważnia licencjobiorcę wyłącznego do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych w zakresie objętym umową licencyjną. Oznacza to, że taki licencjodawca posiada legitymację czynną do występowania z powództwem. Jednakże, należy pamiętać o tym, że w treści umowy licencyjnej można prawo to wyłączyć.
Przepisy prawa własności przemysłowej
Umowa licencyjna na wynalazek polega na udzieleniu przez osobę uprawnioną z patentu innej osobie upoważnienia do korzystania z jej wynalazku. Wraz z zawarciem umowy licencjobiorca nabywa prawo korzystania z wynalazku chronionego patentem w zakresie udzielonego upoważnienia. Na gruncie tych przepisów można wyróżnić licencję wyłączną oraz niewyłączną, ograniczoną oraz pełną, licencję otwartą oraz dorozumianą. W rozdziale 7 Ustawy Prawo własności przemysłowej opisano również licencję przymusową, jednakże, wbrew swojej nazwie, nie uznaje się jej za jeden z rodzajów licencji, lecz za szczególną, przymusową formę upoważnienia do korzystania z opatentowanego wynalazku na rzecz osoby trzeciej.
Licencja wyłączna i niewyłączna
Różnica pomiędzy licencją wyłączną i niewyłączną została wskazana powyżej, podczas omówienia przepisów pr. aut., i dotyczy liczby osób upoważnionych. W zakresie przepisów dotyczących własności przemysłowej ustawodawca wprowadził również domniemanie licencji niewyłącznej.
Licencja ograniczona i pełna
Kolejnym podziałem jest podział ze względu na zakres udzielonego upoważnienia do korzystania z wynalazku. Wyróżnia się licencje ograniczoną, w której strony mogą w umowie ograniczyć zakres korzystania z wynalazku oraz licencje pełne, zwane także nieograniczonymi, w których nie przewidziano ograniczeń zakresu korzystania z wynalazku i licencjobiorca ma prawo do korzystania z wynalazku w takim zakresie, jak licencjodawca. Tak jak w przypadku licencji niewyłącznej, w stosunku do której istnieje domniemanie, taka sama sytuacja jest w związku z licencją pełną. Dlatego też, jeżeli w umowie licencyjnej nie ograniczono zakresu korzystania z wynalazku, licencjobiorca ma prawo korzystania z wynalazku w takim samym zakresie jak licencjodawca. Licencja ograniczona może zawierać ograniczenia czasowe, terytorialne lub odnoszące się np. do zakresu korzystania z wynalazku.
Licencja otwarta
Licencja otwarta jest oświadczeniem uprawnionego o gotowości udzielenia licencji na korzystanie z wynalazku, złożonym w Urzędzie Patentowym RP (dalej również jako: „UPRP”). Oświadczenie takie może zostać złożone w dowolnym momencie w czasie trwania ochrony patentowej. Przez złożenie oświadczenia woli wobec UPRP uprawniony z patentu dokonuje samoograniczenia swojego prawa. Jest to pewien rodzaj licencji niewyłącznej, zezwalający dowolnej osobie na korzystanie z utworu oraz jego modyfikowanie. Informacja o złożeniu oświadczenia podlega ujawnieniu przez wpis do rejestru patentowego. Nie jest wymagane złożenie wniosku, w związku z tym wpis następuje z urzędu.
Licencja dorozumiana
Licencja dorozumiana opisana została w art. 81 p.w.p., stanowi ona o domniemaniu, że wykonawca prac badawczych lub podobnych, wykonanych na zamówienie, udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków zawartych w przekazanych wynikach prac. Przepis ten stosuje się wyłącznie, gdy umowa o wykonanie prac badawczych lub inna podobna umowa nie stanowi inaczej.
Podsumowanie
Podsumowując, rodzaje licencji różnią się od siebie przede wszystkim zakresem uprawnień do korzystania z utworu, a także ze względu na liczbę osób do tego upoważnionych. Równocześnie, w stosunku do każdego rodzaju licencji ustawodawca przewidział pewne uregulowania i domniemania. Dlatego też niezwykle istotnym jest dokładne zgłębienie przepisów przed sporządzeniem lub podpisaniem umowy licencyjnej.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 17 307 07 66, +48 12 307 09 88 lub e-mail: kancelaria@ktmh.pl) oraz do umówienia spotkania w biurze Kancelarii w Rzeszowie lub Krakowie. Istnieje także możliwość udzielenia pomocy zdalnej za pomocą środków porozumiewania się na odległość (tj. telekonferencja lub wideokonferencja).
Julia Bonusiak
Jestem aplikantem radcowskim przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie. Specjalizuje się w zakresie zagadnień prawa bankowego, windykacji należności Klientów, prawa cywilnego oraz wsparciem w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.